Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie ochrony prywatności oraz danych osobowych osób ubiegających się o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Na tle skarg wpływających do Biura RPO powstała wątpliwość, czy obowiązujące przepisy w sposób dostateczny chronią prywatność osób ubiegających się o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie adwokata lub radcy prawnego (pełnomocnika z urzędu). Strona ubiegająca się o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu składa oświadczenie, według wzorów określonych w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości. Jeżeli wniosek o ustanowienie adwokata bądź radcy prawnego jest składany łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, wnioskodawca dołącza tylko jedno oświadczenie, ponieważ wzory obu oświadczeń są tożsame. W oświadczeniu należy wskazać informacje o stanie rodzinnym, wskazać szczegółowo składniki swojego majątku, ujawnić dochody i źródła utrzymania wnioskodawcy oraz osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Konieczne jest także ujawnienie zobowiązań oraz innych stałych wydatków. Ponadto wnioskodawca zobowiązany jest podać inne dane, które uważa za istotne np. dotyczące stanu zdrowia. Dane zawarte w oświadczeniu stanowiącym załącznik do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych lub wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu powinny podlegać szczególnej ochronie przed nieuprawnionym dostępem i innego rodzaju przetwarzaniem. Dostęp wszystkich stron postępowania do tej części akt sprawy, w której znajdują się dane uzasadniające wniosek, jest nie do pogodzenia z przepisami Konstytucji RP oraz ustawy o ochronie danych osobowych. W ocenie Rzecznika powstaje wątpliwość, czy wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu oraz dołączone do nich dokumenty powinny być umieszczone w aktach sprawy. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o przedstawienie stanowiska w sprawie, a w razie podzielenia przedstawionych uwag, o spowodowanie podjęcia prac nad przygotowaniem nowelizacji przepisów, zmierzającej do zapewnienia pełniejszej ochrony prywatności oraz danych osobowych zawartych we wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu oraz oświadczeniu o stanie rodzinnym, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości (26.11.2014 r.) stwierdził, że przewidziane w omawianych przepisach ograniczenia autonomii informacyjnej oraz prywatności jednostek nie wydają się naruszać unormowań konstytucyjnych. Postępowanie umożliwiające weryfikację przesłanek uzyskania pomocy państwa w dostępie do wymiaru sprawiedliwości opiera się wyłącznie na oświadczeniu złożonym przez wnioskodawcę. Oświadczenie to jest obwarowane sankcją karną za świadome podanie nieprawdziwych okoliczności. W chwili składania wniosku sąd nie ma bowiem szerszych możliwości sprawdzenia prawdziwości faktów wskazanych przez wnioskodawcę. Z tego względu w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz w Kodeksie postępowania cywilnego wprowadzono unormowanie, zgodnie z którym sąd może zarządzić odpowiednie dochodzenie, jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej powziął wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się zwolnienia od kosztów sądowych, z niego korzystającej bądź domagającej się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego tudzież zastępowanej przez ustanowionego adwokata lub radcę prawnego. Brak takiej regulacji mógłby prowadzić do tego, że sąd nie miałby możliwości potwierdzenia prawdziwości faktów wskazanych w składanych oświadczeniach lub też za jedyny sposób weryfikacji prawdziwości faktów wskazanych w oświadczeniu strony należałoby uznać prowadzenie przez sąd stosownego dochodzenia, wydłużającego ten etap postępowania. Strona lub uczestnik postępowania, którzy zapoznali się z danymi zawartymi w oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby mogą te informacje wykorzystać wyłącznie w toczącym się postępowaniu sądowym. Gdyby chcieli posłużyć się nimi poza postępowaniem sądowym, narażają się na zarzut naruszenia dóbr osobistych osób, których dotyczą dane zawarte w oświadczeniu.