Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie postulatów dotyczących kompensaty dla ofiar przestępstw, mediacji, nieodpłatnej pomocy prawnej dla najuboższych oraz pomocy prawnej z urzędu dla osoby zatrzymanej.

Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie wskazywała na pilną potrzebę nowelizacji ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw, bowiem obecne unormowania nie zapewniają realnej pomocy ofiarom przestępstw. Rezultatem działań Rzecznika są podjęte w Senacie prace legislacyjne nad projektem zmiany ustawy o państwowej kompensacie. Rzecznik prosi o wsparcie swoich postulatów tak, aby ostateczne unormowania ustawy zapewniały realną pomoc ofiarom przestępstw. Rzecznik ponownie zwraca uwagę na potrzebę umożliwienia skierowania sprawy do mediacji przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, zainicjowania prac legislacyjnych nad ustawą o zawodzie mediatora, wprowadzenia mediacji na etapie wykonywania kary pozbawienia wolności, jak również obowiązku szkoleń dla mediatorów oraz ich okresowej oceny. Rzecznik sygnalizowała także kwestię braku przepisów regulujących możliwość zwolnienia z kosztów mediacji strony postępowania cywilnego, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. Na uwagę zasługuje także nierozwiązany dotychczas problem nieodpłatnej pomocy prawnej dla ubogich. W tej materii nie podjęto dotychczas żadnych realnych działań legislacyjnych, mimo wystąpień Rzecznika. Kolejnym problemem jest brak dostępu do pomocy prawnej z urzędu osoby zatrzymanej. Obecnie osoba podejrzana nie ma możliwości złożenia skutecznego wniosku o wyznaczenie adwokata z urzędu w sytuacji, w której nie stać jej na poniesienie kosztów związanych z prawem do obrony. Wydaje się, że regulacja ta przeczy zasadzie sprawiedliwego postępowania przeciwko osobie pozbawionej wolności. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o rozważenie podjęcia działań w omawianych sprawach.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości (21.01.2014 r.) wyjaśnił, iż senacki projekt nowelizacji ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw uwzględnia propozycje Ministerstwa Sprawiedliwości. Przedstawiciele Ministerstwa będą uczestniczyć w pracach parlamentarnych nad przygotowaniem optymalnej regulacji reformującej przepisy dotyczące przyznawania kompensaty ofiarom przestępstw. Ministerstwo Gospodarki opracowało, przy współpracy Ministerstwa Sprawiedliwości, projekt założeń projektu ustawy o wspieraniu polubownych metod rozwiązywania sporów. Celem projektu jest doprowadzenie do szerszego wykorzystania mediacji oraz innych metod pozasądowego rozwiązywania sporów w sprawach cywilnych. Projekt założeń został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 7 stycznia 2015 r. Również w zakresie prawa karnego projektowane są nowe rozwiązania mające na celu stworzenie szerszych mechanizmów korzystania z mediacji. Obecnie procedowany jest projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych. W projektowanym rozporządzeniu wskazano warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Projekt przewiduje, że rozporządzenie wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2015 r.Przygotowany w Ministerstwie Sprawiedliwości projekt ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej i informacji prawnej został skierowany w dniu 12 grudnia 2014 r. do uzgodnień międzyresortowych, opiniowania i konsultacji publicznych. System przewidziany w projekcie będzie składał się z dwóch modułów: nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnej informacji prawnej. Nieodpłatna pomoc prawna będzie przysługiwać osobie fizycznej, której w okresie roku poprzedzającego zwrócenie się o udzielenie pomocy prawnej zostało przyznane świadczenie z pomocy społecznej. W udzielanie pomocy prawnej będą zaangażowane jednostki samorządu terytorialnego oraz prawnicze samorządy zawodowe. Natomiast wojewoda będzie prowadzić wojewódzkie centrum informacji prawnej. Organizację usługi telekomunikacyjnej
w zakresie infolinii zapewni Minister Sprawiedliwości. Realizację zadania polegającego na udzielaniu informacji prawnej wojewoda powierzy organizacji pozarządowej wyłanianej corocznie w otwartym konkursie ofert. Ponadto Minister poinformował, że już na mocy obowiązujących przepisów osobie podejrzanej, zatrzymanej na podstawie art. 244 k.p.k., przysługuje prawo do fachowej pomocy prawnej udzielanej przez adwokata, który może zyskać status pełnomocnika i być wyznaczony z urzędu, jeśli osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów pełnomocnictwa bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Jednakże w celu zwiększenia efektywności pomocy świadczonej osobie zatrzymanej, zaproponowano zmiany w Kodeksie postępowania karnego, które znalazły się
w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. W stosunku do osób zatrzymanych przewiduje on odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących kontaktu z adwokatem w sprawach prowadzonych w trybie przyspieszonym. W praktyce osoby te będą mogły nawiązać kontakt z adwokatem, który będzie pełnił dyżur w danym dniu. Rozwiązanie to zapewni osobie zatrzymanej możliwość niezwłocznej konsultacji z adwokatem. Projekt znajduje się obecnie na etapie prac parlamentarnych. Ponadto z inicjatywy Ministerstwa Sprawiedliwości, ustawą z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, wprowadzono zmiany mające na celu doprecyzowanie przypadków stosowania instytucji obrony z urzędu i rozszerzenie zakresu działania obrońcy tak, aby jego udział w postępowaniu sądowym stawał się regułą, a nie wyjątkiem. Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2015 r.