Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie charakteru prawnego obwieszczenia Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu.

Nawiązując do wcześniejszego wystąpienia z dnia 18 lipca 2014 r. oraz odpowiedzi na wystąpienie dotyczące charakteru prawnego obwieszczenia Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu, Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdziła, że udzielona odpowiedź nie odnosi się bezpośrednio do istoty przedstawionego problemu. Zastrzeżenia Rzecznika budzi określenie w obwieszczeniu sposobu postępowania zmierzającego do rozpoznania śmierci mózgu. Jest to bowiem aspekt proceduralny, a zatem określający powtarzalne zachowanie ludzkie, abstrakcyjny i generalny. W tym zakresie obwieszczenie przybiera cechy aktu normatywnego. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o uzupełnienie stanowiska w przedstawionej kwestii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia (20.01.2015 r.) stwierdził, że zastrzeżenia Rzecznika Praw Obywatelskich co do określenia w obwieszczeniu Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu, sposobu postępowania zmierzającego do rozpoznania śmierci mózgu, należy uznać za niezasadne. Aktualna pozostaje argumentacja przedstawiona we wcześniejszej odpowiedzi z dnia 18 sierpnia 2014 r. Ustawodawca szczegółowo określa sposób i tryb stwierdzania śmierci mózgu poprzez precyzyjne określenie składu komisji, sposobu jej powoływania oraz ustawowych kryteriów uniemożliwiających zaistnienie konfliktu interesów. Komisja stwierdza śmierć mózgu w oparciu o kryteria ustalone przez lekarzy specjalistów o najwyższych kwalifikacjach przy uwzględnianiu aktualnej wiedzy medycznej. Obwieszczenie Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzenia trwałego, nieodwracalnego ustania czynności mózgu opisuje czynności w formie wytycznych, wskazówek i uwag dla lekarzy stwierdzających śmierć mózgu. W treści obwieszczenia wyraźnie zaznacza się jego nienormatywny, a zatem niewiążący charakter. Obwieszczenie wyraźnie wskazuje, że w przypadku rozwoju wiedzy medycznej należy ją uwzględnić przy stwierdzaniu śmierci mózgu. Z analizy treści załącznika do obwieszczenia wynika, że budzące zastrzeżenia Rzecznika „postępowanie” składa się z dwóch etapów: wysunięcie podejrzenia śmierci mózgu i wykonanie badań potwierdzających śmierć mózgu. Trudno jest zakwalifikować jako sformalizowany tryb postępowania, który wymaga przeniesienia na poziom prawa powszechnie obowiązującego. Etap pierwszy to w istocie opis aktualnie znanych możliwych objawów, zaś etap drugi to jedynie sugestie co do zakresu badań. Oba te elementy są ściśle uzależnione od rozwoju wiedzy medycznej, a przede wszystkim od konkretnego przypadku. Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że „w przypadku jakiejkolwiek wątpliwości dotyczącej śmierci mózgu komisja odstępuje od jej stwierdzenia”.