Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie nierównego dostępu do stanowiska referendarza sądowego.

W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje kwestia nierównego traktowania w stosunku do absolwentów aplikacji sędziowskiej ukończonej w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury osób, które ukończyły aplikację sędziowską i referendarską na poprzednio obowiązujących zasadach tj. odbyły te aplikacje i zdały egzamin sędziowski lub referendarski przed utworzeniem KSSiP. W ocenie Rzecznika nierówne traktowanie wskazanych grup polega na faworyzowaniu absolwentów aplikacji sędziowskiej KSSiP w dostępie do stanowiska referendarza sądowego. W odpowiedzi na wcześniejsze wystąpienie w tej sprawie Minister Sprawiedliwości poinformował, że jego zdaniem tryb określony w ustawie o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury nie faworyzował absolwentów KSSiP z uwagi na sposób dojścia do tego stanowiska w wyniku odbycia 30-miesięcznej aplikacji sędziowskiej i zdania egzaminu sędziowskiego z wynikiem pozytywnym. Rzecznik Praw Obywatelskich, biorąc pod uwagę informacje wynikające z wpływających skarg, a także zmianę treści ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, nie zgadza się z przedstawionym stanowiskiem Ministerstwa. Zgodnie z Konstytucją obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że regułą powinien być dostęp do stanowisk w służbie publicznej w drodze konkursu przeprowadzonego na podstawie jasnych, określonych w ustawie kryteriów. Takie rozwiązanie odpowiada nie tylko wymogom sprawiedliwości, wykluczając arbitralność rozstrzygnięć, ale ponadto służy realizacji dobra wspólnego, umożliwiając nabór najlepszych kandydatów na poszczególne stanowiska w służbie publicznej.

Przyznanie absolwentom aplikacji sędziowskiej prowadzonej przez KSSiP pierwszeństwa w zatrudnieniu na stanowisko referendarza sądowego spowodowało, że inne osoby, w tym absolwenci dotychczasowej aplikacji sądowej lub referendarskiej, zostali pozbawieni możliwości skutecznego ubiegania się o wolne stanowiska referendarskie. Analogiczne uwagi należy również odnieść do stanowisk asystenckich. W ocenie Rzecznika, z uwagi na występujący deficyt wolnych stanowisk referendarskich, przyjęte rozwiązania eliminują realne szanse absolwentów dotychczasowej aplikacji sądowej lub referendarskiej na zatrudnienie na stanowisku asystenta sędziego lub referendarza sądowego. W konsekwencji prowadzą one do naruszenia prawa dostępu obywateli do służby publicznej na jednakowych zasadach. Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie zwraca się z prośbą o rozważenie dokonania zmiany przepisów w celu usunięcia wskazanych nieprawidłowości.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości (20.03.2015 r.) poinformował, że obecny model dochodzenia do zawodów prawniczych zakłada swobodę przepływu kadr pomiędzy tymi zawodami oraz równorzędnego traktowania kilku dróg prowadzących do ich objęcia. Pomimo, że zgodnie z ustawą – Prawo o ustroju sądów powszechnych nabór kandydatów na stanowisko referendarza sądowego organizuje się w drodze konkursu, równoległą drogą zatrudnienia na stanowisku referendarza sądowego jest ukończenie aplikacji sędziowskiej i złożenie egzaminu sędziowskiego z wynikiem pozytywnym. Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury prowadzi obecnie szkolenia dla aplikantów aplikacji sędziowskiej według przepisów dwóch różnych regulacji prawnych. Cezurę czasową ich stosowania stanowi rozpoczęcie aplikacji przed lub po dniu 26 sierpnia 2014 r., kiedy weszła w życie ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Podkreślenia wymaga jednak, że z inicjatywy Senatu RP trwają obecnie prace legislacyjne zmieniające zasady odbywania aplikacji sędziowskiej. Sejm RP uchwalił w dniu 20 lutego 2015 r. ustawę o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz niektórych innych ustaw, która zmienia zasady szkolenia wstępnego przez likwidację aplikacji ogólnej i wydłużenie okresu aplikacji sędziowskiej do 36 miesięcy oraz nie zapewnia absolwentom aplikacji sędziowskiej zachowania uprawnień do pierwszeństwa zatrudnienia ich na stanowisku referendarza sądowego lub asystenta sędziego bez konieczności udziału w procedurze konkursowej. W przypadku aplikantów aplikacji sędziowskiej zniesiona zostanie gwarancja zatrudnienia na stanowisku referendarza sądowego, a ich zatrudnienie na tym stanowisku zależne będzie od podaży etatów w sądach.