Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie przepisów regulujących kontrolę osobistą oraz przeszukiwanie pojazdów przez funkcjonariuszy publicznych z dnia 2014-08-29.
Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie przepisów regulujących kontrolę osobistą oraz przeszukiwanie pojazdów przez funkcjonariuszy publicznych.
We wniosku do Trybunału Konstytucyjnego Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżyła szereg przepisów ustawowych i wykonawczych regulujących przeszukanie osób, dokonywanie kontroli osobistej oraz przeszukiwanie pojazdów przez funkcjonariuszy publicznych. Zaskarżone przepisy ustaw nie definiują pojęć „przeszukanie osoby” czy „kontrola osobista”, a w związku z tym nie wyznaczają ustawowej granicy ingerencji władzy publicznej w sferę prawa do prywatności oraz w sferę nietykalności osobistej i wolności osobistej. Określenie tych granic albo w ogóle nie zostało dokonane albo nastąpiło na poziomie aktów wykonawczych do poszczególnych ustaw. Tymczasem w aktach wykonawczych, pod warunkiem wyraźnego upoważnienia ustawodawcy, można określić jedynie kwestie porządkowe związane z przebiegiem kontroli osobistej. Warunku tego nie spełniają zaskarżone przepisy rozporządzeń. Wbrew standardom konstytucyjnym wyznaczają one bowiem granice wkroczenia władzy publicznej w sferę prywatności i wolności osobistej oraz nietykalności osobistej oraz zasady i tryb takiego wkroczenia.
Ustawodawca upoważnił poszczególne służby do „przeglądania bagaży i sprawdzenia ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu” czy też „przeprowadzenia rewizji pojazdów”. Przepisy te w istocie regulują materię objętą przepisem Konstytucji, który przewiduje, że przeszukanie pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony. Zaskarżone we wniosku przepisy nie określiły sposobu przeszukania. Sposób ten został określony w rozporządzeniach bądź też w ogóle nie został określony w przepisach powszechnie obowiązującego prawa.
Wyposażając poszczególne służby w możliwość ingerencji w sferę konstytucyjnych wolności i praw ustawodawca nie przewidział adekwatnych środków zaskarżenia czynności podejmowanych przez te służby. Jeśli w ogóle przysługuje środek zaskarżenia tych czynności, to jest nim zażalenie do prokuratora, przy czym służy ono tylko na sam sposób prowadzenia czynności, a nie na ich legalność i zasadność. W niektórych przypadkach ustawodawca nie przewidział żadnego środka zaskarżenia czynności ingerujących w konstytucyjne wolności i prawa jednostki, co jest niezgodne z konstytucyjnym prawem do sądu.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że z punktu widzenia konstytucyjnej ochrony wolności i praw człowieka i obywatela stopień szczegółowości ustawowej regulacji przeszukania osoby i kontroli osobistej jest niedostateczny. Z przepisów objętych wnioskiem nie można w sposób pewny odtworzyć istoty przeszukania osoby i kontroli, tj. wskazać czynności faktycznych podejmowanych w ich toku. Zdaniem Trybunału zakres dopuszczalnej interwencji funkcjonariuszy powinien być przewidywalny dla wszystkich, którzy mogliby być jej poddani. Ponadto, Trybunał stwierdził, że brak sądowej kontroli prawidłowości przebiegu, zasadności lub legalności czynności podejmowanych przez funkcjonariuszy w oczywisty sposób narusza przepisy Konstytucji. Taka regulacja przeczy standardom państwa prawnego, które musi gwarantować weryfikację czynności stanowiących ingerencję w sferę dóbr osobistych człowieka. Brak precyzyjnie określonych reguł ingerencji w konstytucyjnie chronione dobra osobiste człowieka prowadzić może do nadużyć w praktyce działania służb i arbitralności w ocenie legalności konkretnych wypadków ingerencji, zwłaszcza przeprowadzania kontroli osobistej. W ocenie Trybunału w tej sytuacji doszło do pominięcia prawodawczego, polegającego na nieustanowieniu odpowiednich mechanizmów kontrolnych wykonywania uprawnień funkcjonariuszy wskazanych służb.