Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie systemu stypendiów socjalnych wynikającego z przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.

Na tle skargi skierowanej do Rzecznika Praw Obywatelskich ujawnił się problem prawidłowości regulacji prawnych zawartych w znowelizowanej ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym dotyczących systemu stypendiów socjalnych. W ocenie Rzecznika obecne regulacje prawne w znaczny sposób ograniczają pomoc socjalną najbardziej potrzebującym doktorantom. W obowiązującym stanie prawnym stypendia doktoranckie przyznawane przez uczelnie wliczane są do dochodu doktoranta. Wliczanie do dochodów stypendium przyznawanego przez uczelnie ze środków krajowych, podczas gdy stypendium otrzymane w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej wliczane nie jest, zdaniem Rzecznika jest nie tylko niezrozumiałe, lecz może budzić wątpliwości co do równego traktowania doktorantów, w zależności od tego, z jakiego źródła finansowane są ich stypendia. Nie można nakładać na obywateli ustawą przepisu, który w praktyce zmusza do wyboru, z której formy stypendium należy zrezygnować. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o rozważenie przedstawionych uwag, a w razie ich podzielenia, o podjęcie działań w celu zmiany stanu prawnego.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego (29.12.2014 r.) wyjaśniła, że znowelizowane przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym nie naruszają konstytucyjnej zasady równości podmiotów wobec prawa, a ich ostateczny kształt wynika z uwzględnienia uwag środowiska akademickiego, w tym organu przedstawicielskiego samorządów doktorantów. Wliczanie stypendium doktoranckiego do dochodu uprawniającego do stypendium socjalnego nie jest rozwiązaniem nowym, bowiem zasada ta obowiązywała wcześniej do dnia 30 września 2011 r. Powyższe uregulowanie jest spójne z zasadami obowiązującymi w systemie świadczeń rodzinnych, zgodnie z którymi stypendium doktoranckie wlicza się do dochodu przy przyznawaniu tych świadczeń. Przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym nie ograniczają osobom będącym w trudnej sytuacji materialnej dostępu do świadczeń rodzinnych. Świadczenia te, a także świadczenia przyznane w ramach systemu pomocy społecznej, nie wliczają się do dochodu uprawniającego studenta lub doktoranta do ubiegania się w uczelni o stypendium socjalne. Należy zauważyć, że gdyby stypendium doktoranckie nie było wliczane do dochodu, prawie każdy doktorant otrzymujący je byłby uprawniony do stypendium socjalnego, mimo że posiada źródło utrzymania, co prowadziłoby do nierównego traktowania doktorantów utrzymujących się z innych źródeł (np. wynagrodzenia za pracę). Wyłączenie z dochodu uprawniającego do ubiegania się o stypendium socjalne stypendiów przyznawanych w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, bezzwrotnej pomocy udzielanej przez państwa członkowskie EFTA oraz umów lub programów międzynarodowych, uzasadnione jest odmiennym celem wsparcia udzielanego w ramach środków zagranicznych. Co do zasady świadczenia te mają charakter motywacyjny. Stypendium doktoranckie natomiast, ze względu na gwarantowaną w przepisach wysokość oraz comiesięczne wypłacanie, jest źródłem dochodu podobnym do wynagrodzenia za pracę.