Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie niedopuszczalności zaskarżenia postanowienia w przedmiocie wyłączenia oskarżyciela posiłkowego z udziału w postępowaniu karnym z dnia 2015-04-22.
Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie niedopuszczalności zaskarżenia postanowienia w przedmiocie wyłączenia oskarżyciela posiłkowego z udziału w postępowaniu karnym.
Oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu, jeżeli sąd tak orzeknie, uznając, że nie jest on osobą uprawnioną. Postanowienie sądu w tej kwestii jest niezaskarżalne, mimo że pozbawia oskarżyciela posiłkowego statusu strony w postępowaniu karnym. Ustawodawca nie zagwarantował żadnych mechanizmów zabezpieczających jego interesy, a w szczególności możliwości zweryfikowania wydanego orzeczenia, które może być dotknięte błędem. Oskarżycielem posiłkowym może być tylko i wyłącznie pokrzywdzony, tj. osoba fizyczna lub prawna, a także instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo, która w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego działa jako strona obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego. Pokrzywdzony wstępując do sprawy w charakterze oskarżyciela posiłkowego objęty jest konstytucyjnymi gwarancjami prawa do sądu. Uprawnienie oskarżyciela posiłkowego do udziału w postępowaniu sądowym w charakterze strony nie jest ograniczone do etapu przed sądem pierwszej instancji. Może on realizować swoje interesy procesowe również w postępowaniu apelacyjnym. Postanowienie sądu w przedmiocie wyłączenia oskarżyciela posiłkowego z udziału w postępowaniu karnym bezpośrednio i w sposób nieodwracalny ingeruje w konstytucyjnie chronione prawa pokrzywdzonego działającego w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego i w tym stanie rzeczy nie sposób znaleźć okoliczności usprawiedliwiającej pozbawienie go prawa do zaskarżenia tego postanowienia.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego pozbawienie pokrzywdzonego prawa do zaskarżenia orzeczenia sądu odbierającego mu status oskarżyciela posiłkowego nie przechodzi testu proporcjonalności, nie jest środkiem najmniej dolegliwym ani niezbędnym w rozumieniu postanowień Konstytucji. Zdaniem Trybunału zaskarżony przepis narusza konstytucyjne prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych wydanych w pierwszej instancji. Trybunał Konstytucyjny zauważył, że wyłączenie zaskarżalności postanowień wydawanych na podstawie art. 56 § 2 k.p.k. wprowadzone w kwestionowanym przepisie, może być uznane za przydatne do osiągnięcia efektywności, sprawności czy szybkości procesu karnego przed sądem.
Jednak zdaniem Trybunału, nawet jeżeli rozpoznanie środków zaskarżenia na postanowienia wydawane na podstawie art. 56 § 2 k.p.k. powodowałoby, w jakimś stopniu, spowolnienie postępowania karnego przed sądem na jego początkowym etapie, to taki skutek jest równoważony przez zmniejszenie ryzyka niedopuszczenia do udziału w jurysdykcyjnym procesie karnym pokrzywdzonego, który powinien brać w nim udział. Redukcja takiego ryzyka ma istotne znaczenie ze względu na to, że postępowanie karne przed sądem prowadzone bez udziału podmiotu lub instytucji, którzy powinni być jego stronami, jest obarczone istotną wadą, mogącą powodować konieczność jego prowadzenia od początku. W konsekwencji zakaz zażalenia, któremu przyświeca idea dbałości o ekonomię, sprawność i szybkość procesu karnego, może w niektórych przypadkach doprowadzić nawet do konieczności powtórzenia tego procesu, co ze wspomnianą ideą pozostaje w konflikcie.