Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie prawnego uregulowania działalności biobanków.

Rzecznik Praw Obywatelskich w swoich wystąpieniach niejednokrotnie zwracała uwagę na konieczność niezwłocznego podjęcia prac legislacyjnych nad podstawowymi przepisami regulującymi testy genetyczne, przy zastrzeżeniu konieczności rozwiązania pewnych kwestii w ustawach szczególnych. Przedstawiciele RPO wzięli udział w posiedzeniu Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia w dniu 24 marca 2015 r., podczas którego omawiana była kwestia konieczności zapewnienia normatywnych podstaw dla działalności biobanków. W ocenie Rzecznika cechy informacji genetycznej oraz charakter działalności biobanków stawiają przed ustawodawcą szereg istotnych problemów. Uwzględnienie ich przez ustawodawcę będzie decydowało o zgodności przyjętej regulacji ze standardem ochrony praw jednostki wyznaczonym przez normy konstytucyjne. Pierwszym z nich jest konieczność zapewnienia świadomej zgody uczestnika badań na wykorzystanie materiału genetycznego oraz pozyskanej z niego informacji genetycznej w badaniach naukowych. Drugim problemem jest konieczność zapewnienia szczególnych gwarancji dla przetwarzania danych genetycznych. Niewłaściwe przetwarzanie danych o stanie zdrowia, w tym informacji genetycznej, może doprowadzić do poważnych naruszeń praw i wolności jednostki. Wykorzystanie informacji genetycznej może wiązać się z ryzykiem dyskryminacji ze względu na cechy genetyczne. W związku z tym prawdopodobne jest, że ujawnienie takich danych może doprowadzić na przykład do pogorszenia sytuacji jednostki na rynku pracy czy trudności z uzyskaniem ubezpieczenia. Ponadto należy pamiętać o tym, że poprzez ujawnienie cech genetycznych jednej osoby możliwe jest automatyczne ujawnienie cech członków jej rodziny. Odpowiednia prawna regulacja działalności biobanków będzie miała pozytywny wpływ nie tylko na status prawny jednostki, ale także wprowadzi stan pewności co do praw i obowiązków podmiotów prowadzących ten rodzaj działalności. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o jak najszybsze podjęcie prac legislacyjnych nad kwestią ustanowienia precyzyjnych ram prawnych dla prowadzenia badań naukowych z wykorzystaniem materiału genetycznego zgromadzonego w biobankach.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia (01.06.2015 r.) poinformował, że biobanki mają kluczowe znaczenie w pracach badawczych nad ustaleniem zależności pomiędzy cechami genetycznymi a określonymi chorobami czy grupami chorób. Ze względu na istotę informacji, jaką niesie ze sobą materiał genetyczny szczególnie istotne jest zabezpieczenie danych gromadzonych w biobankach tak, aby ich wykorzystanie nie budziło wątpliwości co do bezpieczeństwa pacjentów i ochrony ich danych przed niepożądanym wykorzystaniem. Problem biobankowania stał się jednym z tematów debaty podczas posiedzenia Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia, która na wniosek Ministra Zdrowia przygotowała stanowisko w sprawie sytuacji biobanków w Polsce. W odpowiedzi wyrażono nadzieję, że przygotowane stanowisko, a także opracowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego dokument pt. Wytyczne MNiSW dotyczące biobankowania ludzkiego materiału biologicznego dla celów badań naukowych pozwolą obrać właściwy kierunek prac legislacyjnych nad uregulowaniem kwestii związanych z działalnością biobanków.