Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie sytuacji osób nieposiadających żadnego obywatelstwa.

Z uwagi na skomplikowaną sytuację prawną osób bezpaństwowych, nie jest łatwe oszacowanie, ile osób nie posiadających żadnego obywatelstwa przebywa w Polsce. Według różnych danych szacunkowych w Polsce przebywa od około 800 do 2000 bezpaństwowców. Mimo stosunkowo niewielkiej grupy takich osób, dla zagwarantowania im możliwości korzystania z podstawowych praw człowieka i wypełnienia przez Polskę regulacji międzynarodowych, niezbędne są odpowiednie zmiany w polskim prawie. Osoby nieposiadające obywatelstwa nie mają możliwości podjęcia legalnego zatrudnienia na terenie Polski, nie mogą korzystać z pomocy społecznej czy świadczeń Narodowego Funduszu Zdrowia, nie mają także możliwości uzyskania dokumentu uprawniającego do podróży oraz zawarcia związku małżeńskiego. Obecnie w celu zalegalizowania pobytu możliwe jest skorzystanie z dwóch dostępnych procedur: uzyskania statusu uchodźcy lub postępowania legalizacyjnego. Obowiązujące przepisy dotyczące uzyskania statusu uchodźcy i inne umożliwiające zalegalizowanie pobytu nie są dostosowane do specyficznej sytuacji osób bezpaństwowych. Z tego względu istotne jest wprowadzenie odrębnej procedury identyfikacji bezpaństwowca zwłaszcza, że możliwość uzyskania statusu osoby bezpaństwowej obowiązuje w innych krajach Unii Europejskiej. Rzecznik Praw Obywatelskich z zadowoleniem przyjęła informację zawartą w piśmie Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych z dnia 13 maja 2014 r. o trwających pracach nad ratyfikacją Konwencji o ograniczeniu bezpaństwowości z 1961 r. Niemniej jednak, niepokojące jest stwierdzenie o braku zasadności dla podejmowania prac legislacyjnych w zakresie przystąpienia Polski do Konwencji o statusie bezpaństwowców z 1954 r. Obie Konwencje zawierają niezwykle ważne i potrzebne uregulowania dotyczące statusu bezpaństwowców. Polska jest jednym z niewielu państw, które nie ratyfikowały tych dokumentów międzynarodowych. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o przedstawienie stanowiska na temat poruszonych problemów.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Spraw Wewnętrznych (11.06.2015 r.) poinformowała, że wejście w życie ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim pozwoliło na rozpoczęcie dyskusji o przystąpieniu Polski do Konwencji o statusie bezpaństwowców oraz Konwencji o ograniczeniu bezpaństwowości. Na podstawie dokonanej analizy przepisów prawa oraz stanowisk zgromadzonych w trakcie konsultacji, międzyresortowy Zespół do Spraw Migracji kierowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych zarekomendował na posiedzeniu w dniu 15 kwietnia 2014 r. przystąpienie Polski do Konwencji o ograniczeniu bezpaństwowości. Obecnie trwają prace nad przygotowaniem procesu ratyfikacji Konwencji. W wyniku konsultacji stwierdzono również, że związanie się przez Polskę przepisami Konwencji o statusie bezpaństwowców w całości oznaczałoby przyznanie bezpaństwowcom takich samych praw, jakie posiadają obywatele polscy, a inni cudzoziemcy nabywają dopiero po wieloletnim legalnym zamieszkiwaniu w Polsce. W resorcie spraw wewnętrznych prowadzona jest analiza zakresu obowiązywania Konwencji o statusie bezpaństwowców w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, a także skutków, jakie dla tych państw spowodowało wejście w życie i stosowanie jej postanowień. W ramach działań podejmowanych w przedmiotowej sprawie w dniu 11 maja 2015 r. odbyło się spotkanie przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z przedstawicielami Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Ustalono, że strona pozarządowa przedstawi szczegółową argumentację zasadności przystąpienia do Konwencji o statusie bezpaństwowców, a także informację o głównych problemach o charakterze formalno-prawnym, na jakie napotykają bezpaństwowcy w Polsce, wraz z propozycjami ich rozwiązań. Po przekazaniu tych informacji zostaną podjęte dalsze działania, w tym konsultacje w ramach międzyresortowego Zespołu do Spraw Migracji. Ewentualne dalsze prace nad ratyfikacją Konwencji zostaną podjęte po uzyskaniu stanowiska Zespołu do Spraw Migracji.
Bezpaństwowcy, w świetle obowiązujących przepisów prawa, są traktowani jak cudzoziemcy. Mogą uzyskać różne formy zezwoleń na pobyt oraz karty pobytu, będące potwierdzeniem uzyskania tych zezwoleń, o ile spełniają przewidziane przepisami warunki ich udzielenia. W zależności od posiadanej formy legalizacji pobytu, apatrydzi uzyskują uprawnienia w zakresie zatrudnienia, dostępu do świadczeń pomocy społecznej, opieki zdrowotnej, czy też szkolnictwa publicznego. Uwzględniając szczególną sytuację bezpaństwowców oraz małoletnich bez opieki zamierzających uregulować swój status pobytowy w Polsce, przepisy ustawy o cudzoziemcach przewidują odpowiednie rozwiązania umożliwiające wydanie takim osobom przez polskie władze dokumentu potwierdzającego ich tożsamość. Odnosząc się natomiast do przywołanych w wystąpieniu danych, Minister stwierdziła, że są one zawyżone. Według informacji przekazanych przez Urząd do Spraw Cudzoziemców w Polsce na dzień 31 grudnia 2014 r. przebywało 625 osób bez obywatelstwa, które posiadały ważne karty pobytu.