Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego opiekunów osób niepełnosprawnych.

W związku z licznymi pismami kierowanymi do Rzecznika Praw Obywatelskich oraz kolejnym protestem zorganizowanym przez opiekunów osób z niepełnosprawnością, Rzecznik prosi o objęcie szczególnym nadzorem procesu legislacyjnego związanego z wykonaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13. W wyroku tym Trybunał orzekł o niekonstytucyjności przepisu ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią określonego wieku ze względu na moment powstania niepełnosprawności. W uzasadnieniu Trybunał wskazał, iż wykonanie orzeczenia wymaga podjęcia bezzwłocznych działań ustawodawczych, które doprowadzą do przywrócenia stanu zgodnego z Konstytucją RP, a więc równego traktowania opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. W ocenie opiekunów podjęcie prac legislacyjnych nastąpiło z opóźnieniem, a ich przedłużanie wywołuje dodatkowe napięcia społeczne. Zdaniem Rzecznika konieczne jest przyspieszenie prac w omawianym zakresie tym bardziej, że dochodzi do rozbieżności w orzecznictwie sądowo-administracyjnym w przedmiocie uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą, której niepełnosprawność powstała po uzyskaniu pełnoletności. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o podjęcie stosownych działań przez Prezesa Rady Ministrów.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Pracy i Polityki Społecznej (22.06.2015 r.) wyjaśnił, że skierowany w dniu 13 marca 2015 r. do uzgodnień, konsultacji i opiniowania projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw stanowi przede wszystkim realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego o sygn. akt K 38/13 oraz wyroku o sygn. SK 7/11. Proponuje się wprowadzenie kryterium dochodowego jako podstawowego warunku przyznania prawa do nowego świadczenia pielęgnacyjnego. Wysokość progu dochodowego ma wynosić miesięcznie 1000 zł netto na osobę w rodzinie i jest wyższa od obecnie obowiązującego kryterium dochodowego przy specjalnym zasiłku opiekuńczym. Opiekun dorosłej osoby niepełnosprawnej ma otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne w wysokości 800 zł miesięcznie, bez względu na wiek, w jakim powstała niepełnosprawność osoby wymagającej opieki. Kwota ta będzie wyższa o ponad połowę od obecnie funkcjonującego wsparcia kierowanego do tej grupy opiekunów. Opiekunowie dzieci niepełnosprawnych będą otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne w wyższej wysokości 1200 zł do osiągnięcia przez niepełnosprawne dziecko wieku 18 lub 25 lat, w przypadku kontynuacji nauki. Osoby, które obecnie korzystają z systemu świadczeń opiekuńczych, będą mogły z nich korzystać na dotychczasowych zasadach. Projektowana ustawa likwiduje negatywne przesłanki uniemożliwiające przyznanie świadczeń opiekuńczych i zasiłku dla opiekuna, w przypadku gdy inna osoba w rodzinie osoby otrzymującej świadczenia pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna otrzymuje już świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego czy też zasiłek dla opiekuna. Takie rozwiązanie umożliwi przyznawanie świadczeń opiekuńczych np. w przypadku gdy oboje rodzice rezygnują z pracy w związku z koniecznością sprawowania opieki nad dwojgiem niepełnosprawnych dzieci. Niezależnie od realizacji wyroków Trybunału Konstytucyjnego, Ministerstwo proponuje, aby w projekcie uwzględnić postulat środowisk osób niepełnosprawnych i ich opiekunów dotyczący możliwości przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobom otrzymującym świadczenia emerytalno-rentowe, w szczególności tzw. wcześniejszą emeryturę z tytułu opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem. Proponuje się, aby takie osoby mogły również otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne, jednak przysługiwałoby ono w wysokości różnicy pomiędzy kwotą świadczenia pielęgnacyjnego, a kwotą pobieranego świadczenia emerytalno-rentowego. Obecnie pobieranie własnego świadczenia emerytalno-rentowego przez opiekuna osoby niepełnosprawnej wyklucza możliwość przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. W trakcie uzgodnień, konsultacji i opiniowania projektowanej ustawy zgłoszono wiele uwag, w tym zawierających sprzeciw środowisk opiekunów osób niepełnosprawnych wobec zaproponowanych rozwiązań. Projektowanej ustawie stawiane są zarzuty niekonstytucyjności. Po przeanalizowaniu uwag, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zwróciło się o opinię eksperta konstytucjonalisty w kwestii projektowanych regulacji.