Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie procedury kontroli pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich przy wejściu do jednostek penitencjarnych.

W wystąpieniu Rzecznik Praw Obywatelskich polemizuje ze stanowiskiem Ministerstwa Sprawiedliwości w zakresie procedury kontroli pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich dokonujących wizytacji prewencyjnych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Rzecznik Praw Obywatelskich wykonuje funkcje organu wizytującego do spraw zapobiegania torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu w rozumieniu Protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Swoje zadania Rzecznik wykonuje przy pomocy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, a więc pracowników i współpracowników, którym powierza wykonywanie swoich kompetencji. Przepis ustawy o Służbie Więziennej enumeratywnie wskazuje podmioty wyłączone z kontroli osobistej oraz kontroli ubrania i obuwia, w tym Rzecznika Praw Obywatelskich, jednak nie przewiduje takiego zwolnienia dla pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, co należy uznać za niezgodne z Konwencją w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Dodatkowo regulacja zawarta w ustawie o Służbie Więziennej nie jest zbieżna z przepisem kodeksu karnego wykonawczego, który stanowi, iż Rzecznik Praw Obywatelskich lub osoba przez niego upoważniona ma prawo wstępu w każdym czasie, bez ograniczeń, do zakładów karnych, aresztów śledczych i innych miejsc, w których przebywają osoby pozbawione wolności, oraz poruszania się po ich terenie, przeglądania dokumentów i żądania wyjaśnień od administracji tych jednostek, a także do przeprowadzania podczas nieobecności innych osób rozmów z osobami pozbawionymi wolności oraz badania ich wniosków, skarg i próśb. Prawo wstępu bez ograniczeń nie może oznaczać poddawania się kontrolom: osobistej czy ubrania i obuwia, ponieważ stanowiłoby to zaprzeczenie przyjętej regulacji. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o przedstawienie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości (14.09.2015 r.) stwierdził, że ewentualne zmiany w przepisach ustawy o Służbie Więziennej regulujących kwestię wymogów obowiązujących przy wchodzeniu na teren jednostek penitencjarnych nie są konieczne. Z przepisów kodeksu karnego wykonawczego wynika prawo wstępu zarówno Rzecznika Praw Obywatelskich, jak i osoby przez niego upoważnionej w każdym czasie, bez ograniczeń, do zakładów karnych, aresztów śledczych i innych miejsc, w których przebywają osoby pozbawione wolności, oraz do poruszania się po ich terenie. Jednocześnie w stosunku do tych osób obowiązują przepisy rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowego trybu działań funkcjonariuszy Służby Więziennej podczas wykonywania czynności służbowych. Osoby te mają obowiązek poddania się wylegitymowaniu przez funkcjonariuszy pełniących służbę przy wejściu do jednostki penitencjarnej, gdyż jest to konieczne dla ustalenia tożsamości osoby. Regulacje dotyczące kontroli osobistej osób ubiegających się o wstęp oraz opuszczających teren jednostek penitencjarnych znajdują się w ustawie o Służbie Więziennej. Funkcjonariusze Służby Więziennej mają obowiązek m.in. dokonania kontroli osobistej tych osób oraz kontroli ich ubrania i obuwia. Z obowiązku tego wyłączone są jedynie podmioty wymienione w ustawie o Służbie Więziennej, m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich. Wyłączenie nie obejmuje pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Wymogi obowiązujące w stosunku do pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich nie mogą być oceniane jako ograniczenie prawa wstępu przy wejściu na teren jednostki penitencjarnej, przyznanych przez Konwencję w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Zgodzić należy się natomiast z postulatami, iż istotne znaczenie dla właściwego wykonywania funkcji przez Krajowy Mechanizm Prewencji ma sposób wykonywania przepisów ustawy o Służbie Więziennej dotyczących regulacji odnoszących się do procedury kontroli osobistej pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Procedura, której poddawani są pracownicy Krajowego Mechanizmu Prewencji wizytujący jednostki penitencjarne powinna być zgodna z obowiązującym prawem, a jednocześnie uwzględniać, iż pracownicy KMP nie mogą być poddawani jakiejkolwiek formie nacisku ani ograniczani w swej niezależności w zakresie wykonywania obowiązków służbowych.