Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych w sprawie nieprecyzyjnych przepisów dotyczących koncentracji ziemi rolnej.

Do Biura Rzecznika wpłynęła skarga dotycząca charakteru prawnego uprawnienia do zakupu nieruchomości uregulowanego w ustawie z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Stosownie do treści kwestionowanej regulacji w przypadku dokonania zmiany umowy dzierżawy, dzierżawcy przysługuje uprawnienie do zakupu całości albo za zgodą Agencji Nieruchomości Rolnych, części nieruchomości, która pozostawała przedmiotem dzierżawy, na zasadach określonych w ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, z zastosowaniem prawa pierwszeństwa, niezależnie od faktycznego czasu trwania umowy dzierżawy. W uzasadnieniu projektu ustawy wyjaśniono, że ustawodawca wprowadzając uprawnienie do zakupu nieruchomości pozostałych w dzierżawie po umownym wyłączeniu, dążył do umocnienia pozycji dzierżawcy oraz zachęcenia dzierżawców do składania oświadczeń o przyjęciu zmian umowy dzierżawy. W praktyce stosowania prawa przez Agencję oraz sądy powszechne powstały wątpliwości co do charakteru uprawnienia do zakupu nieruchomości. Wątpliwości te pogłębia niejednoznaczne stanowisko Agencji w tej sprawie. W piśmie Zespołu Prawnego Biura Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych wskazano, że omawiane uprawnienie stanowi roszczenie w stosunku do Agencji o zawarcie umowy sprzedaży nieruchomości pozostałych po wyłączeniu części gruntów z dzierżawy. W sporach sądowych dotyczących realizacji uprawnienia do zakupu nieruchomości Agencja zdaje się jednak zajmować stanowisko odmienne, zgodnie z którym uprawnienie do zakupu nieruchomości nie stanowi roszczenia o zawarcie umowy sprzedaży, ponieważ zastosowanie znajdują przepisy ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa dotyczące prawa pierwszeństwa. Niepewność sytuacji prawnej dzierżawców oraz nieprecyzyjne informowanie o skutkach wyłączenia części gruntów z dzierżawy mogłoby doprowadzić do naruszenia wolności i praw tych osób. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o wyjaśnienie, czy Agencja stoi na stanowisku, że regulacja zawarta w ustawie z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw przyznaje dzierżawcy roszczenie o zawarcie umowy sprzedaży nieruchomości, czy też statuuje prawo pierwszeństwa w rozumieniu przepisów ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.