Wystąpienie do Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie ochrony praw właścicieli nieruchomości przeznaczonych na realizację celów publicznych z dnia 2016-01-07.
Wystąpienie do Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie ochrony praw właścicieli nieruchomości przeznaczonych na realizację celów publicznych.
W ocenie Rzecznika dla zapewnienia właściwego poziomu ochrony praw właścicieli nieruchomości przeznaczonych na realizację celów publicznych konieczne jest wykonanie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, tj. wyroku z dnia 18 grudnia 2014 r. (sygn. K 50/13) w sprawie nieruchomości zamrożonych inwestycyjnie w planach zagospodarowania przestrzennego uchwalonych przed 1995 r. oraz postanowienia sygnalizacyjnego z dnia 3 lutego 2015 r. (sygn. S 1/15) mówiącego o konieczności usunięcia luk w postępowaniu odszkodowawczym dotyczącym nieruchomości przeznaczonych na cel publiczny. Obowiązek zagwarantowania odpowiednich mechanizmów zabezpieczających prawa właścicieli nieruchomości wynika również z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Problem zapewnienia właściwej równowagi pomiędzy interesem publicznym i prywatnym dotyczy przede wszystkim ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ale występuje także na tle innych ustaw. Przykładowo, uciążliwe dla prywatnego właściciela cele publiczne mogą wynikać z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która nie przewiduje żadnej formy rekompensaty czy roszczenia o wykup nieruchomości, a także z przepisów dotyczących ochrony środowiska, jak np. zakaz zabudowy na terenach objętych ochroną przeciwpowodziową czy zakazy wobec prywatnych właścicieli lasów. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o poinformowanie, czy w resorcie infrastruktury i budownictwa prowadzone są prace legislacyjne nad rozwiązaniem przedstawionych problemów.
Po serii niekorzystnych dla Polski wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczących zamrożeń inwestycyjnych terenów przeznaczonych w aktach planistycznych na cele publiczne, wprowadzono obowiązujące od stycznia 1995 r. rozwiązanie, które nadało właścicielom oraz użytkownikom wieczystym nieruchomości szereg uprawnień związanych z uchwaleniem bądź zmianą planu miejscowego, którego przepisy powodują niekorzystne skutki dla nieruchomości (m.in. prawo do odszkodowania albo wykupienia nieruchomości lub jej części). Właściciel nieruchomości musiał jednak wykazać, że roszczenie jest związane z uchwaleniem lub zmianą planu miejscowego, co było niemożliwe w przypadku właścicieli nieruchomości przeznaczonych na cel publiczny w akcie planistycznym uchwalonym do 31 grudnia 1994 r.
Dlatego Trybunał Konstytucyjny w wyroku w sprawie K 50/13 uznał negatywne skutki nowych regulacji planistycznych dla tych właścicieli za niezgodne z Konstytucją. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju podjęło wówczas działania w celu oszacowania skali zjawiska niekonstytucyjnych zamrożeni inwestycyjnych. Okazało się jednak, że nie jest to możliwe. Jedynie pojedyncze gminy były w stanie wskazać na konkretne tereny objęte zamrożeniami o kwalifikowanym charakterze.
W postanowieniu sygnalizacyjnym S 1/15 Trybunał Konstytucyjny wskazał, ze roszczenie o wykup nieruchomości przeznaczonej na cel publiczny powinno być warunkowane dodatkowymi przesłankami. Proponowane rozwiązanie, które uzależnia możliwość ubiegania się o wykup od wcześniejszego zainicjowania postępowania administracyjnego budzi jednak wątpliwości w świetle zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nie rozwiązywałoby to problemu zamrożenia terenów. Wciąż bowiem istniałaby grupa właścicieli nieruchomości, którym nie przysługiwałoby roszczenie w związku z zamrożeniem. Te okoliczności uwzględniono przy opracowaniu projektu nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który jednak został objęty zasadą dyskontynuacji.