Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie braku środka zaskarżenia na użycie środków przymusu bezpośredniego.

Rzecznik Praw Obywatelskich zakwestionował we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego przepisy szeregu ustaw, które nie przewidują możliwości złożenia zażalenia na zastosowanie środków przymusu bezpośredniego oraz broni palnej. Zaskarżone przepisy są w ocenie Rzecznika niezgodne zarówno z postanowieniami Konstytucji, jak i Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Problem ten ujawnił się na tle spraw badanych w Biurze RPO. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego, jak również broni palnej stanowi istotną ingerencję władzy publicznej w konstytucyjnie zagwarantowane prawa i wolności, w szczególności wolność osobistą, jak również nietykalność osobistą. Dlatego też na ustawodawcy spoczywa obowiązek uregulowania omawianej problematyki w sposób jasny i precyzyjny.

Trudno znaleźć uzasadnienie dla obecnego stanu prawnego, który w sposób wybiórczy przewiduje możliwość złożenia zażalenia na zastosowanie środków przymusu bezpośredniego wyłącznie przez niektóre służby. Przykładowo, na zastosowany środek przymusu bezpośredniego przez funkcjonariusza straży miejskiej, zażalenie przysługuje, natomiast przez funkcjonariusza Centralnego Biura Antykorupcyjnego już nie.

Zdaniem Rzecznika, tak poważna ingerencja w prawa i wolności obywatelskie wymaga zagwarantowania skutecznych środków kontroli zasadności i legalności stosowanych wobec jednostki środków przymusu bezpośredniego i broni palnej. Jest to szczególnie istotne, zważywszy na fakt, że z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika, iż stosowanie w sposób nieproporcjonalny środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy publicznych może przybrać zakazaną formę nieludzkiego lub poniżającego traktowania.