Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie ochrony prawnej dłużników w postępowaniu egzekucyjnym.

We wnioskach kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich dłużnicy skarżą się na niewystarczającą ochronę prawną w postępowaniach egzekucyjnych. Najbardziej jaskrawym przykładem tego problemu jest egzekucja relatywnie niewielkich kwot prowadzona z mieszkania czy domu, w którym mieszka dłużnik oraz jego rodzina. Często wartość sprzedawanej nieruchomości jest większa od egzekwowanej kwoty kilkanaście bądź nawet kilkadziesiąt razy.

Wierzyciel może żądać, aby egzekucja stosunkowo niewysokiej należności pieniężnej prowadzona była z nieruchomości, a komornik jest związany wnioskiem wierzyciela.

Zdaniem Rzecznika regulacja prawna, która nie zabezpiecza przez utratą mieszkania w przypadku względnie niewielkiego zadłużenia jest niezgodna z postanowieniami Konstytucji stanowiącymi, że władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, a także przeciwdziałają bezdomności.

Rzecznik postuluje zmianę obowiązujących przepisów w taki sposób, aby możliwe było prowadzenie egzekucji z nieruchomości dopiero od określonej wysokości dochodzonej należności. Pozwoliłoby to na zrównoważenie interesów dłużnika, w tym jego potrzeb mieszkaniowych, oraz potrzeb wierzyciela.

Kolejnym problemem jest egzekucja kwot pieniężnych znacznie niższych od opłaty egzekucyjnej. Rzecznik uważa, że celowe byłoby określenie w tym przypadku wysokości kosztów egzekucji (opłaty) na poziomie adekwatnym do dochodzonych należności.

Wysokość najniższej opłaty egzekucyjnej wynosi obecnie 170, 43 zł. Stawka opłaty egzekucyjnej została obniżona dwa lata temu, jednak niektóre sprawy badane przez Rzecznika świadczą o tym, że opłata ta nadal jest nieracjonalnie wysoka. Chodzi o sytuacje, gdy dłużnik dobrowolnie spełnił świadczenie główne, bez potrzeby uruchomiania postępowania egzekucyjnego, jednak pomylił się przy obliczeniu odsetek należnych wierzycielowi i opłacił np. kwotę o 10 zł mniejszą niż należna. Wówczas wyegzekwowanie tej kwoty będzie kosztowało dłużnika ponad siedemnastokrotnie więcej niż sama egzekwowana należność. Często w ocenie dłużnika intencją wierzyciela jest swoistego rodzaju szykana, ukaranie dłużnika koniecznością uiszczenia wysokiej opłaty egzekucyjnej, a nie odzyskanie drobnej kwoty.Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się o przedstawienie stanowiska w tej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 25 kwietnia 2016 r. zapewnił, że poprawa sprawności i skuteczności egzekucji sądowej, a także reforma systemu funkcjonowania komorników sądowych, w tym opracowanie nowej ustawy o komornikach sądowych, należą do priorytetowych zadań Ministra Sprawiedliwości. Głównym celem reformy jest wzmocnienie i zmiana organizacji nadzoru – zarówno administracyjnego, jak i sądowego - nad postępowaniem egzekucyjnym.
Jednocześnie Sekretarz Stanu zgodził się ze stanowiskiem Rzecznika w sprawie najniższych opłat egzekucyjnych. Natomiast ewentualne wprowadzenie ograniczenia egzekucji z nieruchomości – w zależności od stosunku wartości nieruchomości do wysokości egzekwowanego świadczenia – wymaga uwzględnienia zarówno interesu wierzyciela, jak i dłużnika. Praktyka egzekucyjna pokazuje, że dłużnik, mając w perspektywie utratę nieruchomości, ma większą motywację do realizacji zobowiązania. Dłużnik dysponuje także innymi środkami prawnymi, które pozwalają na zwolnienie nieruchomości z egzekucji (np. może wskazać inny składnik majątkowy podlegający egzekucji).
Ponadto w odpowiedzi zapowiedziano, że kwestia najniższych opłat egzekucyjnych będzie analizowana podczas prac nad projektem ustawy o kosztach egzekucyjnych, natomiast problematyka egzekucji z nieruchomości będzie omawiana w ramach prac nad nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego.