Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie dyskryminacji pacjentów nieheteroseksualnych.

Wyniki badań społecznych zrealizowanych na zlecenie Rzecznika Praw Obywatelskich, przedstawione w raporcie pt. „Równe traktowanie pacjentów – osoby nieheteroseksualne w opiece zdrowotnej. Analiza i zalecenia”, potwierdziły przekazywane Rzecznikowi informacje o problemie dyskryminacji ze względu na orientację seksualną w obszarze ochrony zdrowia.

Najistotniejszym problemem wynikającym z przeprowadzonych badań jest niższy standard opieki zdrowotnej oferowanej pacjentom nieheteroseksualnym spowodowany rozpowszechnionymi wśród personelu medycznego stereotypami dotyczącymi społeczności gejów, lesbijek oraz osób biseksualnych.

Lekarze, na podstawie stereotypowych przekonań dotyczących orientacji seksualnej pacjenta, odmawiają podjęcia leczenia czy przeprowadzenia badania. W oparciu o stereotypy podejmowane są także decyzje dotyczące leczenia czy diagnostyki np. uzależnianie podjęcia leczenia od wykonania testu na obecność wirusa HIV czy wręcz doradzanie leczenia homoseksualizmu. Z relacji badanych wynika ponadto, że pacjenci bywają narażeni na niestosowne, również wulgarne komentarze i obraźliwe, poniżające określenia osób homoseksualnych ze strony personelu medycznego.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę także na niepokojącą praktykę ograniczania, bez żadnego uzasadnienia, obecności osoby bliskiej (partnera tej samej płci) przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, jak również ograniczania dostępu do dokumentacji medycznej oraz informacji o stanie zdrowia upoważnionej osobie bliskiej. Problem ten może wynikać z błędnej interpretacji przez personel medyczny sformułowania „osoba pozostająca we wspólnym pożyciu” bądź nieznajomości definicji pojęcia „osoba bliska”.

Liczba skarg, które wpływają do Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Pacjenta i okręgowych rzeczników odpowiedzialności zawodowej lekarzy nie odzwierciedla rzeczywistej skali dyskryminacji doświadczanej w obszarze opieki zdrowotnej przez osoby nieheteroseksualne. Wynika to z wielu przyczyn – braku świadomości prawnej osób dyskryminowanych, braku zaufania do instytucji publicznych, czy też przekonania, że złożenie skargi nic nie zmieni.

Rzecznik Praw Obywatelskich postuluje zmianę przepisów ustawy o równym traktowaniu w sposób, który umożliwi dochodzenie odszkodowania i zadośćuczynienia w przypadku naruszenia zasady równego traktowania w obszarze opieki zdrowotnej ze względu na orientację seksualną, a także zmianę przepisów ustawy o prawach pacjenta, aby każda dyskryminacja, w tym ze względu na orientację seksualną, uznawana była jednocześnie za naruszenie prawa pacjenta.

Jedną z przyczyn nierównego traktowania osób nieheteroseksualnych przez pracowników służby zdrowia może być brak dostatecznej wiedzy, dlatego konieczne jest także uwzględnienie tej problematyki w programach szkoleń personelu medycznego.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 25 kwietnia 2016 r. wyjaśnił, że problematyka dotycząca osób nieheteroseksualnych nie została ujęta wprost w programach kształcenia lekarzy. Programy te uwzględniają jednak treści dotyczące indywidualnego podejścia do każdego pacjenta oraz prawidłowej komunikacji z pacjentem.
W związku z prowadzoną w 2015 r. korespondencją ze Stowarzyszeniem Kampania Przeciw Homofobii, Ministerstwo Zdrowia wystąpiło do Przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych w sprawie włączenia w treści nauczania na studiach medycznych tematyki dotyczącej orientacji seksualnych oraz tożsamości płciowej. Przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych wyjaśnił, że odpowiednie treści programowe dotyczące właściwego traktowania pacjentów w systemie opieki zdrowotnej są uwzględnione w ramach zajęć z przedmiotu „etyka lekarska” na kierunku lekarskim oraz „prawo i etyka w stomatologii” na kierunku lekarsko-dentystycznym. Dodał też, że istotą zawodu lekarza i lekarza dentysty jest kierowanie się dobrem pacjenta bez względu na tożsamość seksualną. Dlatego w opinii uczelni medycznych włączenie dodatkowego przedmiotu o podobnej tematyce nie jest zasadne.
Ponadto w nowych programach kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych uwzględniono rozwijanie kompetencji społecznych, mające bezpośredni wpływ na właściwy kontakt z pacjentem i jakość wykonywanych świadczeń zdrowotnych.
Odnosząc się do postulatów zmiany przepisów Sekretarz Stanu wskazał, że prawa pacjentów oraz obowiązki personelu medycznego, są już uregulowane w ustawach. Ponadto zdaniem Sekretarza Stanu przeciwdziałanie dyskryminacji pacjentów powinno dotyczyć nie tylko osób nieheteroseksualnych, ale także osób z niepełnosprawnościami, osób starszych czy osób chorujących psychicznie.