Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie przebywania w ośrodku dla osób stwarzających zagrożenie po uchyleniu prawomocnego orzeczenia o umieszczeniu w ośrodku.

Ustawa o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób nie reguluje sytuacji, w jakiej znalazła się osoba przetrzymywana w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, której sprawę badał Rzecznik Praw Obywatelskich. Ustawodawca decydując, że postępowanie wobec osób objętych tą ustawą będzie toczyło się na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, nie uregulował statusu osoby osadzonej po uchyleniu prawomocnego orzeczenia o umieszczeniu w ośrodku.

Podstawą umieszczenia w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym jest prawomocne postanowienie o uznaniu danej osoby za stwarzającą zagrożenie lub postanowienie sądu wydane w przedmiocie zabezpieczenia, dotyczące umieszczenia w ośrodku. Po uchyleniu przez Sąd Najwyższy w wyniku wniesionej skargi kasacyjnej prawomocnego orzeczenia o umieszczeniu w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, dalsze przebywanie tej osoby w ośrodku jest pozbawione podstaw prawnych.

Kierownictwo ośrodka odmawia zwolnienia osoby osadzonej, wskazując na brak jakiegokolwiek orzeczenia sądowego, które nakazywałoby dokonanie takiej czynności. W obowiązującym stanie prawnym Sąd Najwyższy po uchyleniu prawomocnego orzeczenia nie ma wyraźnie określonych kompetencji do nakazania zwolnienia osoby osadzonej w ośrodku dla osób niebezpiecznych. Nie może również wydać rozstrzygnięcia o dalszym przebywaniu w ośrodku. Oznacza to, że od momentu uchylenia orzeczenia sądu odwoławczego przez Sąd Najwyższy osobie przetrzymywanej w ośrodku przysługuje roszczenie odszkodowawcze za pozbawienie wolności bez właściwej podstawy prawnej. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o przedstawienie stanowiska w tej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 25 maja 2016 r. stwierdził, że przepis art. 2 ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób słusznie wskazuje konieczność stosowania przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Bezspornym jest fakt, że wobec tych osób nie może być stosowana procedura karna, w sytuacji gdy osoby te odbyły orzeczoną przez sąd karę pozbawienia wolności. Jedyną możliwością jest stosowanie procedury cywilnej. Analogiczny sposób procedowania przed sądem określa ustawa o ochronie zdrowia psychicznego.
Zgodnie z art. 730 k.p.c. zasadą jest dopuszczalność udzielenia zabezpieczenia w postępowaniu cywilnym. Jest ono możliwe w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd. Przepis art. 730 k.p.c. określa, na jakim etapie postępowania możliwe jest udzielenie zabezpieczenia przez sąd.
Celem zabezpieczenia jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej zanim uzyska się ochronę definitywną, czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku z którym następuje udzielenie zabezpieczenia. Z chwilą prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy odpadają przyczyny, dla których dokonano zabezpieczenia, gdyż ochronę prawną zapewnia prawomocne orzeczenie sądu. Z tego względu po upływie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie zabezpieczenie upada.
Ponadto w przypadku gdy przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni. Postanowienia takie korzystają z prawa do natychmiastowej wykonalności.