Wystąpienie do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie ograniczeń w uzyskaniu świadczeń przez opiekunów osób niepełnosprawnych z dnia 2016-03-29.
Wystąpienie do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie ograniczeń w uzyskaniu świadczeń przez opiekunów osób niepełnosprawnych.
Kobieta sprawująca opiekę nad ciotką posiadającą orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności (osobą samotną, która nie posiada żadnych krewnych w linii prostej zobowiązanych w myśl Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do alimentacji) nie jest uprawniona do uzyskania świadczenia opiekuńczego, ponieważ nie jest obciążona względem ciotki obowiązkiem alimentacyjnym. Rzecznik ponownie zwrócił się do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazując na ograniczenia w uzyskaniu świadczeń przez osoby faktycznie sprawujące opiekę nad niepełnosprawnym członkiem bliskiej rodziny. W ocenie RPO, opiekunowie osób niepełnosprawnych nie mogą pozostać wykluczeni z systemu wsparcia.
Ustawa o świadczeniach rodzinnych uzależnia uzyskanie świadczeń opiekuńczych od istnienia obowiązku alimentacyjnego opiekuna wobec osoby niepełnosprawnej. Krewny, który opiekuje się osobą niepełnosprawną, nie otrzyma świadczenia opiekuńczego, jeżeli nie ma wobec tej osoby obowiązku alimentacyjnego. Sądy administracyjne jednolicie przyjmują, że brak obowiązku alimentacyjnego wyklucza uprawnienie do uzyskania świadczeń opiekuńczych. Bez znaczenia jest fakt sprawowania opieki oraz brak innych osób zdolnych do zaopiekowania się niepełnosprawnym członkiem rodziny. Zdaniem Rzecznika sytuacja, w której jedyny krewny opiekuje się członkiem najbliższej rodziny i z własnej woli wywiązuje się ze swych obowiązków moralnych względem niepełnosprawnego krewnego, zasługuje na wsparcie ze strony państwa.
Nie do zaakceptowania jest także wykluczenie z systemu wsparcia niepełnosprawnego rodzica sprawującego opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem. Problem dotyczy prawa do świadczenia pielęgnacyjnego rodzica opiekującego się niepełnosprawnym dzieckiem, w sytuacji gdy opiekun jest osobą z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności łącznie z niezdolnością do podjęcia pracy.
Przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych regulujące taką sytuację zostały zinterpretowane korzystnie dla opiekunów przez resort polityki społecznej w piśmie ze stycznia 2015 r., z którego wynika, że rodzic ma wówczas prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 29 października 2015 r. (sygn. akt I OSK 1363/15) stwierdził jednak, że wynikająca z orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności niezdolność do podjęcia pracy wraz z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności uniemożliwiają uzyskanie przez opiekuna osoby niepełnosprawnej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Warunkiem otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego jest rezygnacja z możliwości zatrudnienia. Rodzic, który jest osobą niezdolną do podjęcia pracy tego warunku, w ocenie sądu, nie spełnia.
Aktualny kierunek orzecznictwa sądowo-administracyjnego może powodować, że pomimo sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem rodzic z racji swej niepełnosprawności zostanie wykluczony z systemu wsparcia. W ocenie Rzecznika sytuacja taka jest nie do zaakceptowania i z tego względu zwrócił się o rozważenie modyfikacji wskazanych rozwiązań prawnych.
Prace nad zmianami w systemie wsparcia opiekunów osób niepełnosprawnych prowadzone są w ramach powołanego 12 stycznia 2016 r. w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wewnątrzresortowego Zespołu do Spraw Rozwiązań Systemowych dla Opiekunów Osób Niepełnosprawnych.
Przedstawiciele Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej będą również brali udział w pracach, powołanego przez Prezesa Rady Ministrów, międzyresortowego zespołu ds. osób niepełnosprawnych, w skład którego weszli przedstawiciele resortów zdrowia i edukacji. Celem zespołu będzie wypracowanie kompleksowych rozwiązań wsparcia osób niepełnosprawnych.
Ponadto w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej trwają prace nad zmianami ustawowymi wprowadzającymi możliwość nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych przez byłych opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy utracili prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna w związku ze śmiercią podopiecznego albo utratą ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności przez osobę nad którą opieka była sprawowana.
Podsekretarz Stanu poinformował również, że w aktualnie obowiązującym stanie prawnym posiadanie przez rodzica niepełnosprawnego dziecka znacznego stopnia niepełnosprawności, nie stanowi przeszkody w przyznaniu temu rodzicowi prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.