Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie wprowadzenia przepisów dotyczących konwojowania pacjentów oddziałów psychiatrycznych.

W Raporcie RPO z Działalności Krajowego Mechanizmu Prewencji z 2013 r. Rzecznik wskazał na potrzebę uregulowania prawnego zasad konwojowania pacjentów przebywających w ramach środka zabezpieczającego w szpitalach i na oddziałach psychiatrycznych poza teren tych placówek na konsultację lekarską, badanie lub zabieg. Zdaniem Rzecznika należy określić, kto ma organizować i nadzorować transport, jakim środkiem komunikacji powinien się on odbywać oraz określić zasady, które zapobiegną agresji, czy też samowolnemu oddaleniu się pacjenta. Zarówno w 2013 r., jak i obecnie obowiązek ten spada na administrację szpitali psychiatrycznych, mimo że dyrektorzy placówek w przypadku pacjentów szczególnie niebezpiecznych oczekują pomocy ze strony policji. Konieczność rozwiązania prawnego powyższych kwestii sygnalizowali uczestnicy cyklu seminariów Środki zabezpieczające w psychiatrii, organizowanych przez Klinikę Psychiatrii Sądowej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie w 2013 r. Wskazywano tam na potrzebę określenia zakresu współpracy pracowników medycznych z sądem, który orzekł środek zabezpieczający, oraz funkcjonariuszami policji i służbami ratunkowymi w czasie konwojowania osób psychicznie chorych i potencjalnie niebezpiecznych dla siebie i otoczenia. Rzecznik zwraca uwagę, że wobec braku ustaleń możliwa jest sytuacja, w której pacjent szpitala psychiatrycznego będzie konwojowany środkami transportu publicznego, co budzi uzasadnione obawy o bezpieczeństwo pasażerów. W opinii Ministerstwa Zdrowia uzasadnione jest wprowadzenie do ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy przepisów dotyczących konwojowania osób, wobec których jest wykonywany środek zabezpieczający. W związku z tym Rzecznik zwraca się do Ministra Sprawiedliwości o podjęcie inicjatywy legislacyjnej w powyższej kwestii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 3 lutego 2017 r. wyjaśnił, że środki zabezpieczające stanowią instrument prawa karnego, stąd przesłanki ich orzekania są określone w Kodeksie karnym, tryb ich stosowania – w Kodeksie postępowania karnego, natomiast zagadnienia związane z wykonaniem – w Kodeksie karnym wykonawczym. Ze względu na to, że środki te są wykonywane w podmiotach leczniczych udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie opieki psychiatrycznej (art. 200 § 1 k.k.w.), do wykonywania tych środków – w zakresie nieregulowanym przepisami Kodeksu karnego wykonawczego i aktów wydanych na jego podstawie – stosuje się również unormowania ustaw regulujących świadczenie usług leczniczych oraz prawa i obowiązki osób znajdujących się w tych podmiotach, w szczególności ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, zwanej dalej „u.o.z.p.” lub „ustawą psychiatryczną”, ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, czy ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Podsekretarz Stanu poinformował także, że w obecnym stanie prawnym ewentualne stosowanie prewencyjnych środków przymusu wobec sprawców czynu zabronionego podczas ich transportowania do innego zakładu medycznego w celu uzyskania niedostępnych w miejscu detencji świadczeń medycznych, odbywa się na zasadach i w trybie określonym w przepisach ustawy psychiatrycznej (art. 204a k.k.w.). Resort nie uznaje za zasadne wprowadzenia odpowiedniego rozwiązania prawnego dotyczącego zasad konwojowania wyłącznie osób, wobec których wykonywany jest środek zabezpieczający, z pominięciem pozostałych pacjentów zakładów psychiatrycznych. Wszędzie tam, gdzie ustawy karne – z uwagi na specyfikę środka zabezpieczającego – nie stanowią inaczej, wobec pacjenta detencyjnego obowiązują te same zasady co do pozostałych pacjentów. Z uwagi na powyższe, w ocenie Ministra Sprawiedliwości, inicjatywa legislacyjna w przedmiocie uregulowania kwestii, podniesionej w wystąpieniu Rzecznika, należy do Ministra Zdrowia.