Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie uregulowania czasu pracy lekarzy w celu zapewnienia bezpieczeństwa pacjentom.

W środkach masowego przekazu pojawiły się informacje dotyczące lekarzy anestezjologów, którzy zmarli podczas pełnienia dyżurów z powodu przemęczenia fizycznego. Rzecznik zwraca uwagę na potrzebę unormowania czasu pracy osób zatrudnionych w służbie zdrowia, gdyż jest to warunek konieczny dla zapewnienia bezpieczeństwa nie tylko pracownikom medycznym, lecz przede wszystkim pacjentom. Ustawa z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta mówi, że jednym z podstawowych uprawnień pacjenta jest prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością i na odpowiednim poziomie. Przepisy zobowiązują więc personel szpitali do wykazania się właściwym przygotowaniem medycznym oraz stanem zdrowia umożliwiającym wykonywanie zawodu. Ponadto z reguł zawartych w Kodeksie etyki lekarskiej wynika, że lekarz powinien przeprowadzać postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze z należytą starannością, poświęcając im niezbędny czas. Jeśli przedstawiciele zawodów medycznych będą przeciążeni pracą i przemęczeni, nie spełnią powyższego warunku. Rzecznik zwraca uwagę, że w wielu zawodach, gdzie stres i przepracowanie przekłada się na jakość wykonywanej pracy i bezpieczeństwo osób, na rzecz których jest ona wykonywana, istnieją prawne ograniczenia w zakresie czasu pracy. Dotyczy to m.in. kierowców czy pilotów. Tymczasem stały niedobór personelu medycznego sprzyja podejmowaniu przez lekarzy, pielęgniarki i położne pracy na kilku etatach lub na etacie łączonym z działalnością gospodarczą. Braki kadrowe sprawiają też, że dochodzi do przeciążenia zatrudnionego personelu medycznego dodatkowymi obowiązkami, co może wpłynąć na jakość wykonywanych świadczeń i bezpieczeństwo pacjentów. Ponadto jeżeli lekarz jest pracownikiem w rozumieniu Kodeksu pracy to obowiązują go dobowe normy pracy i odpoczynku, jeśli zaś wykonuje zawód w ramach działalności gospodarczej lub umowy cywilnej, normy dotyczące czasu pracy i odpoczynku nie mają zastosowania. Zatrudnienie poza etatem pozostawia więc lekarzowi większe możliwości zarobkowe, ale też stwarza niebezpieczeństwo, że przeceni on swoje możliwości zdrowotne i fizyczne i nie zapewni sobie wystarczającego czasu na odpoczynek, przez co naraża on siebie i pacjenta na utratę zdrowia i życia. Zdaniem Rzecznika wykonywanie zawodu lekarza bez względu na formę prawną powinno być obwarowane przepisami w zakresie maksymalnego dobowego czasu pracy i odpoczynku. Wówczas lekarze zatrudnieni na tzw. kontraktach nie mogliby wykonywać pracy ponad fizyczną wytrzymałość. Zgodnie z Konstytucją pracownik ma prawo do dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów. Ustalone są także maksymalne normy pracy. Rzecznik zwraca uwagę, że konstytucyjne prawo do wypoczynku powinno obejmować wszystkich bez względu na podstawę zatrudnienia, także zleceniobiorców i samozatrudnionych. Z regulacji musi wynikać, jaki czas jest przeznaczony na pracę, a jaki stanowi czas prywatny zatrudnionego. Rzecznik zwrócił się więc do Ministra Zdrowia z prośbą o zajęcie stanowiska w przedstawionej sprawie i podjęcie stosownych działań legislacyjnych.