Wystąpienie do Zastępcy Prokuratora Generalnego w sprawie ekshumacji ofiar katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem z dnia 2016-11-02.
Wystąpienie do Zastępcy Prokuratora Generalnego w sprawie ekshumacji ofiar katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem
Do Rzecznika wpływają skargi od rodzin, których bliscy zginęli w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem w dniu 10 kwietnia 2010 r. Nie zgadzają się oni z decyzją Prokuratury o zarządzeniu ekshumacji wszystkich ofiar katastrofy i uważają, że nie ma ona żadnego uzasadnienia, a ponadto naraża rodziny ofiar na niepotrzebne cierpienie.
Rzecznik Praw Obywatelskich nie podziela poglądu Prokuratury zgodnie, z którym decyzja prokuratora o zarządzeniu ekshumacji nie podlega zaskarżeniu do sądu. Bezpośrednią konsekwencją przyjęcia takiego poglądu byłoby uznanie, że w tej sprawie są naruszane standardy konstytucyjne, takie jak prawo do sądu, prawo do zaskarżania decyzji oraz prawo do ochrony prawnej życia prywatnego.
Zdaniem Rzecznika interpretacja Kodeksu postępowania karnego jaką stosuje prokuratura prowadzi do paradoksu, albowiem na postanowienia prokuratora dotyczące zatrzymania najdrobniejszego przedmiotu służy zażalenie, natomiast głęboka ingerencja prokuratury w sferę dóbr osobistych, zgodnie z twierdzeniami przytoczonymi przez prokuraturę, pozostawałaby poza jakąkolwiek zewnętrzną kontrolą.
Ochrona Konstytucji nie polega wyłącznie na badaniu hierarchicznej zgodności norm prawnych, ale także na wykładni ustaw w zgodzie z Konstytucją. Dlatego też, w ocenie Rzecznika, w tym przypadku należy poszukiwać takiej wykładni przepisów Kodeksu postępowania karnego, która zapewni na poziomie stosowania prawa, zgodność tych przepisów z Konstytucją. W wyroku z 3 lipca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że „celem istnienia na poziomie konstytucyjnym prawa do sądu jako takiego jest zapewnienie jednostce ochrony przed arbitralnością władzy. Nawet fakt wielokrotnej kontroli niesądowej, dokonywanej przez prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem prowadzącym postępowanie, nie może równoważyć kontroli dokonywanej przez sąd”. Ekshumacja zwłok i szczątków ludzkich dokonywana na zarządzenie prokuratora stanowi takie właśnie władcze wkroczenie w sferę chronionych dóbr osobistych w postaci kultu osoby zmarłej. Dlatego zgodnie z wymienionymi wzorcami konstytucyjnymi, osobom bliskim kwestionującym w tym zakresie decyzję prokuratora, muszą służyć adekwatne środki prawne.