Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Przewodniczącego Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji Senatu RP w sprawie braku kontroli sądowo-administracyjnej w zakresie bezczynności organów w postępowaniu skargowym.

Do Biura Rzecznika wpływa wiele wniosków, w których podnoszony jest problem nierozpoznania w ustawowym terminie skarg obywateli złożonych do organów stanowiących gmin czy miast. Wnioskodawcy skarżą się nie tylko na przewlekłość postępowania skargowego, czy wręcz bezczynność organów właściwych do załatwienia skargi, ale wskazują także na brak skutecznych środków prawnych mających na celu przeciwdziałanie tego rodzaju nieprawidłowościom. Praktyka pokazuje, że samorządowe kolegia odwoławcze odmawiają merytorycznego rozpoznania zażalenia na nierozpatrzenie skargi w ustawowym terminie. Także wojewoda, będący organem nadzoru i kontroli nad przyjmowaniem i załatwianiem skarg na szczeblu jednostek samorządu terytorialnego, faktycznie nie posiada żadnych uprawnień władczych, za pomocą których mógłby wymusić przestrzeganie prawa i doprowadzić do niezwłocznego rozpoznania skargi.

Zdaniem Rzecznika jedynym efektywnym sposobem przeciwdziałania bezczynności ze strony organów właściwych do załatwiania skarg jest wprowadzenie możliwości zainicjowania przez skarżącego kontroli sądowo-administracyjnej procesowych aspektów postępowania skargowego. Obecnie obowiązujące przepisy nie dopuszczają wniesienia skargi do sądu administracyjnego na bezczynność organu, który jest obowiązany do załatwienia skargi powszechnej.

Podkreślić należy, że prawo do skargi jest uprawnieniem konstytucyjnym. Wprowadzenie możliwości wnoszenia skargi do sądu administracyjnego na bezczynność w postępowaniu skargowym będzie stanowić nie tylko realizację konstytucyjnego prawa jednostki do dochodzenia przed sądem naruszonego prawa do skargi, ale przede wszystkim wyposaży skarżących w skuteczny środek walki z bezczynnością organów właściwych do załatwiania skarg. Sądy administracyjne mają bowiem możliwość dyscyplinowania organów, które nie przestrzegają ustawowych terminów załatwiania skarg, wymierzając im z urzędu lub na wniosek skarżących grzywnę. Ponadto, w przypadku niewykonania przez organ orzeczenia sądu zobowiązującego go do załatwienia skargi w określonym terminie, osobie, która poniosła z tego tytułu szkodę, przysługiwać będzie roszczenie o odszkodowanie na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.

Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącego z prośbą o rozważenie zasadności przygotowania stosownej zmiany art. 3 § 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego w piśmie z 19 stycznia 2017 r. nie zgodził się z opinią Rzecznika, iż „w obecnym stanie prawnym, wniesienie skargi do sądu administracyjnego na bezczynność organu, który jest obowiązany do załatwienia skargi powszechnej, jest (...) niedopuszczalne”, ponieważ podstawą wniesienia skargi do sądu administracyjnego na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach dotyczących skarg powszechnych może być art. 3 § 1 pkt 9 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Prezes NSA zwrócił ponadto uwagę, że w obowiązujących przepisach przedmiot skargi powszechnej został ujęty bardzo szeroko. W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że przedmiotem skargi może być każda negatywna ocena działalności podmiotu powołanego do wykonywania zadań państwa lub innego podmiotu (np. organizacji społecznej), któremu zlecono zadania z zakresu administracji publicznej, oraz ich pracowników i funkcjonariuszy. Co istotne, skarga powszechna nie jest zwykłym środkiem prawnym wzruszania decyzji administracyjnych. Prezes NSA wskazał też, że w państwach europejskich realizacja prawa do wnoszenia do organów administracji publicznej skarg i wniosków nie zawsze podlega kontroli sądowej (np. Holandia, Szwecja). Nawet jednak w państwach, w których sądy kontrolują postępowanie skargowe w administracji, zakres tej kontroli jest ograniczony tylko do aspektów formalnych, tzn. sądy badają, czy organ otrzymał skargę, dokonał jej analizy i udzielił odpowiedzi w terminie (o ile taki termin prawo przewiduje) czy też pozostawał w bezczynności w tym zakresie (np. Niemcy). Należy także zwrócić uwagę, że sądowa kontrola prawa do skargi jest bywa uzależniana od wystąpienia dodatkowych przesłanek, np. „poważnego naruszenia prawa” (Łotwa). Prezes NSA przedstawił także Rzecznikowi skróconą informację na temat rozwiązań przyjętych w niektórych państwach europejskich o zbliżonym do polskiego modelu sądowej kontroli administracji publicznej. Analiza tych danych prowadzi zaś do wniosku, że zasadność i adekwatność proponowanych zmian powinna być poddana ponownej ocenie.