Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości i Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie sytuacji osób z niepełnosprawnością psychiczną, przebywających w jednostkach penitencjarnych.

Jedna ze spraw indywidualnych, badanych w Biurze RPO, wykazała, iż obowiązujące w Polsce standardy postępowania z osadzonymi chorymi psychicznie są dalekie od oczekiwanych.

W 2007 r. u Skazanego, przebywającego w izolacji penitencjarnej od lutego 2001 r., zaobserwowano pogorszenie stanu zdrowia psychicznego. We wrześniu 2010 r. dwaj biegli psychiatrzy zdiagnozowali u niego schizofrenię paranoidalną i orzekli, że nie powinien przebywać w zakładzie karnym. Niestety, dopiero kilka miesięcy później (w kwietniu 2011 r.) wystawiono świadectwo lekarskie, na podstawie którego można było stwierdzić, że Skazany nie powinien być leczony w zakładzie karnym. Następnie, w oparciu o postanowienie Sądu Rejonowego, w lipcu 2012 r. umieszczono Skazanego na Oddziale Psychiatrii Sądowej Szpitala Zakładu Karnego. W trakcie pobytu na tym oddziale, pomimo włączonego, a następnie modyfikowanego leczenia przeciwpsychotycznego, jego stan psychiczny się nie poprawił. Po ponad roku od stwierdzenia, że ww. nie może być leczony w jednostce penitencjarnej, sąd penitencjarny udzielił mu przerwy w wykonaniu kary i skierował na leczenie do odpowiedniego podmiotu leczniczego. Niestety już miesiąc później decyzja ta została cofnięta, zaś sąd w uzasadnieniu swojego postanowienia podkreślał, że obowiązujące przepisy prawa nie dają możliwości umieszczenia skazanego w szpitalu psychiatrycznym, poza więzienną służbą zdrowia, który gwarantowałby odpowiedni stopień zabezpieczenia. W rezultacie Skazany ponownie trafił na Oddział Psychiatrii Sądowej Szpitala Zakładu Karnego, mimo że jednostka ta nie dysponuje adekwatnymi do jego stanu zdrowia świadczeniami medycznymi.

Należy zwrócić uwagę, że udzielenie przerwy w wykonaniu kary w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary jest obligatoryjne. Tymczasem wciąż dochodzi do sytuacji, w której sąd penitencjarny odmawia udzielenia przerwy w wykonaniu kary wobec osób, co do których zachodzą przesłanki udzielenia obligatoryjnej przerwy w karze. Mimo, że lekarze więzienni wskazują, że dalszy pobyt w zakładzie karnym osadzonego chorego psychicznie zagraża jego życiu i zdrowiu, przerwa w karze, mająca na celu udzielenie świadczeń zdrowotnych w szpitalu psychiatrycznym poza więzienną służbą zdrowia, nie jest udzielana.

Rzecznik zwrócił się do Ministra i Dyrektora Generalnego SW z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie oraz wskazanie propozycji rozwiązania opisanego problemu.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 1 lutego 2017 r. zapewnił, że resort stale monitoruje sytuację osób z niepełnosprawnością psychiczną, przebywających w zakładach karnych i aresztach śledczych, a więzienna służba zdrowia realizuje ustawowy obowiązek zapewnienia opieki zdrowotnej osobom pozbawionym wolności. Dostrzegając wagę i złożoność wskazanych przez Rzecznika problemów, zarządzeniem z dnia 29 kwietnia 2016r., powołano Zespół do spraw opracowania rozwiązań reformujących Służbę Więzienną, jako organu pomocniczego Ministra Sprawiedliwości. Odnośnie sytuacji osób niepełnosprawnych intelektualnie resort sprawiedliwości od 2013 r., co 6 miesięcy, dokonuje analiz informacji nadsyłanych przez Centralny Zarząd Służby Więziennej – w zakresie osób upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz chorych psychicznie przebywających w jednostkach penitencjarnych. Podobnie, w cyklach półrocznych, Ministerstwo zwraca się do Prezesów Sądów Okręgowych z wnioskiem o zbadanie w trybie nadzoru penitencjarnego legalności i prawidłowości osadzenia tego ww. osób w podległych jednostkach penitencjarnych. Sekretarz Stanu poinformował, że z danych na dzień 16 stycznia 2017 r. wynika, że w jednostkach penitencjarnych przebywa 29 osadzonych ubezwłasnowolnionych całkowicie i 28 ubezwłasnowolnionych częściowo. We wszystkich tych przypadkach dyrektorzy jednostek penitencjarnych przekazali informacje o przebywaniu tej kategorii osób w detencji właściwym sądom penitencjarnym. Osoby te objęte były wzmożonymi oddziaływaniami psychologicznymi i medycznymi bądź przebywały w systemie terapeutycznym. W przypadku stwierdzenia wątpliwości, co do stanu zdrowia osadzonego o fakcie tym powinien zostać zawiadomiony sędzia penitencjarny, który stoi na straży legalności i prawidłowości wykonania kary. Sekretarz Stanu przypomniał także, że zgodnie z art. 207 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej podmioty lecznicze dla osób pozbawionych wolności, niespełniające wymagań są zobowiązane do dostosowania pomieszczeń i urządzeń w tym zakresie do 31 grudnia 2017 r. Odnosząc się do przypadku indywidualnego opisanego w wystąpieniu, Sekretarz Stanu stwierdził, że podnoszone przez Dyrektora Zakładu Karnego przeszkody natury organizacyjnej i formalnej do umieszczenia osadzonego w szpitalu poza więzienną służbą zdrowia, w którym stosuje się metodę leczenia zalecaną w sytuacji zdrowotnej skazanego, nie są przeszkodami nie do pokonania i dlatego brak było podstaw do udzielenia skazanemu przerwy w wykonaniu kary oraz zawieszenia postępowania wykonawczego. Skazany swoim zachowaniem i przy stwierdzonej jednostce chorobowej (schizofrenia paranoidalna) stwarza zagrożenie zdrowia, a nawet życia innych osób. W takiej sytuacji, zobowiązanie do ochrony innych osób nałożone na Państwo, należało realizować nawet kosztem naruszenia praw jednostki, która realnie zagrożenia stwarza (art. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności).