Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie realizacji programów zdrowotnych (w tym programu in vitro) prowadzonych przez samorządy.

W ostatnim czasie pojawiły się przekazy medialne sugerujące, że przygotowywany przez Ministerstwo Zdrowia projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw ma na celu m.in. umożliwienie Ministrowi Zdrowia zakończenia realizacji programów zdrowotnych prowadzonych przez samorządy.

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ww. ustawy jednostki samorządu terytorialnego mogą opracowywać, wdrażać, realizować i finansować programy polityki zdrowotnej. Rodzaj i zakres takich programów zależy od ilości środków finansowych, którymi jednostka samorządu terytorialnego dysponuje, natomiast nad bezpieczeństwem i skutecznością kliniczną procedur finansowanych przez gminy, powiaty i samorządy województwa czuwa Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Projekt ustawy zakłada, że przedstawiona przez Agencję ocena danego programu, z punktu widzenia jego merytorycznej i organizacyjnej spójności z programami realizowanymi przez ministrów i Narodowy Fundusz Zdrowia, ma być wiążąca dla jednostki samorządu terytorialnego (art. 1 pkt 8 projektu). Ponadto finansowanie programu polityki zdrowotnej, pomimo negatywnej oceny, ma rodzić odpowiedzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych (art. 2 projektu).

Jednocześnie planowane jest wprowadzenie podstawy prawnej umożliwiającej Ministrowi Zdrowia wydanie decyzji o zawieszeniu finansowania programu polityki zdrowotnej na okres maksymalnie 2 lat, w przypadku braku środków finansowych lub gdy program jest niecelowy. Regulacja ta nie ogranicza możliwości zawieszenia przez Ministra także programów realizowanych przez samorządy. Takie nieprecyzyjne rozwiązanie może, w opinii Rzecznika, budzić obawy z uwagi na nadmierną ingerencję w gwarantowaną konstytucyjnie samodzielność działań podejmowanych przez samorządy w ramach upoważnienia ustawowego. Chodzi w szczególności o możliwość zawieszenia w przyszłości, decyzją Ministra Zdrowia, programów polityki zdrowotnej prowadzonych przez niektóre gminy, a dotyczących finansowania procedury in vitro.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o wyjaśnienia.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 3 lutego 2017 r. wskazał, że projekt ustawy, którą wprowadzone zostaną zmiany w obszarze programów polityki zdrowotnej, stanowi odpowiedź na rekomendacje Najwyższej Izby Kontroli dla Ministra Zdrowia zawarte w Informacji o wynikach kontroli NIK „Realizacja programów polityki zdrowotnej przez jednostki samorządu terytorialnego”. Resort zdrowia dokonał dogłębnej analizy wskazanych w ww. kontroli rekomendacji dotyczących obszaru programów polityki zdrowotnej (wcześniej programów zdrowotnych), a opracowany m.in. w jej wyniku projekt przepisów trafił do konsultacji publicznych poprzez jego zamieszczenie na stronie internetowej portalu Rządowy Proces Legislacyjny. Proces legislacyjny jest w toku, zatem na dalszym etapie prac przepisy te będą mogły ulec modyfikacjom. Podczas zakończonych już konsultacji publicznych niektóre jednostki samorządu terytorialnego, zauważywszy potencjał przepisu umożliwiającego zawieszanie realizacji programu polityki zdrowotnej, w ściśle określonych sytuacjach, zawnioskowały o włączenie do tego przepisu właśnie jednostek samorządu terytorialnego, celem umożliwienia im samodzielnego podejmowania decyzji o realizowanych przez nie programach polityki zdrowotnej. W rezultacie przepis został przeformułowany w taki sposób, aby uprawnienia do podjęcia decyzji o zawieszeniu realizacji i finansowania programu, w całości albo w części, przysługiwały podmiotowi, który go opracował, wdrożył, realizuje i finansuje. Wobec powyższego, obawy Rzecznika związane z ingerencją Ministra Zdrowia w samodzielność działania jednostek samorządu terytorialnego, uznać należy za przedwczesne i nieuzasadnione. Podsekretarz Stanu nie zgodził się również z zawartym w wystąpieniu Rzecznika stwierdzeniem, że „gwarancją bezpieczeństwa finansowanych przez gminy, powiaty i samorządy województwa procedur jest wynikający z art. 48a ust. 1 ustawy obowiązek zaopiniowania programu polityki zdrowotnej przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji [...]”, gdyż jak wykazała NIK w informacji o wynikach kontroli „w większości kontrolowanych jednostek samorządu terytorialnego stwierdzono nieprawidłowości w zakresie pozyskiwania opinii AOTMiT, polegające zarówno na realizowaniu programów bez wystąpienia o opinię, jak i rozpoczęciu procedur konkursowych i realizacji programów przed jej uzyskaniem”. Podsekretarz Stanu zapewnił, że wprowadzenie nowych przepisów ma na celu uproszczenie i doprecyzowanie procedury tworzenia, realizacji oraz oceny skuteczności programów polityki zdrowotnej, a nie ograniczenia funkcjonowania programów realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego.