Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zasad funkcjonowania placówek dla bezdomnych.

Dnia 5 września 2016 r. weszły w życie zmiany ustawy o pomocy społecznej, wprowadzone ustawą z dnia 8 sierpnia 2015 r., których celem było m.in. rozszerzenie zakresu i uporządkowanie form pomocy dla osób bezdomnych. Tymczasem podczas ostatniego posiedzenia komisji ekspertów do spraw przeciwdziałania bezdomności, działającej przy Biurze RPO, zgromadzeni powzięli wątpliwość co do zasadności art. 48a ust. 5, wprowadzonego ww. ustawą. Przepis ten, w opinii ekspertów nie w pełni przejrzysty i doprecyzowany, stanowi, że w placówkach dla bezdomnych, tj. w ogrzewalniach, noclegowniach i schroniskach mogą przebywać wyłącznie osoby zdolne do samoobsługi, których stan zdrowia nie zagraża zdrowiu i życiu innych mieszkańców.

Zdaniem Rzecznika rygorystyczna egzekucja tej zasady może w efekcie utrudnić skuteczne udzielenie pomocy osobom bezdomnym, wśród których nie brakuje osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych czy osób znajdujących się w trudnych do zdefiniowania stanach utraty częściowej lub przejściowej zdolności do samoobsługi. Ponadto Rzecznik zwrócił uwagę na fakt, że podmioty prowadzące placówki dla bezdomnych, bez odpowiedniego wsparcia ze strony służby zdrowia, są praktycznie pozbawione możliwości prawidłowej oceny stanu zdrowia bezdomnych z punktu widzenia ich zdolności do samoobsługi lub zagrożeń dla zdrowia i życia innych mieszkańców. Natomiast osoby bezdomne niezdolne do samoobsługi mają trudności z uzyskaniem pomocy w innych wyspecjalizowanych placówkach, takich jak domy pomocy społecznej, czy zakłady opiekuńczo-lecznicze, z uwagi na przeludnienie i zasadę ponoszenia odpłatności za pobyt w tego typu miejscach.

Rzecznik zwrócił się do Minister z wnioskiem o podjęcie dalszych prac nad doprecyzowaniem zasad funkcjonowania placówek dla bezdomnych, które zapewnią skuteczniejsze formy wsparcia osób bezdomnych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 3 lutego 2017 r. wyjaśniła, że zarówno zmiany do ustawy o pomocy społecznej, jak i do projektowanego rozporządzenia w sprawie standardów noclegowni, schronisk dla osób bezdomnych i ogrzewalni, były efektem działań podjętych w ramach projektu systemowego 1.18. „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” Zadanie 4: „Działania w zakresie standaryzacji pracy z osobami bezdomnymi. Opracowanie Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności”. Ww. zadanie było realizowane w latach 2009–2014 przez sześć organizacji pozarządowych mających duże doświadczenie w prowadzeniu działalności na rzecz osób bezdomnych: Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, Zarząd Główny Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta, Stowarzyszenie MONAR, Caritas Diecezji Kieleckiej, Związek Organizacji Sieć Współpracy BARKA oraz Stowarzyszenie „Otwarte Drzwi”. Sam projekt rozporządzenia w sprawie standardów noclegowni, schronisk dla osób bezdomnych i ogrzewalni był również konsultowany z organizacjami pozarządowymi zajmującymi się przeciwdziałaniem bezdomności. W najbliższym czasie zostanie on przekazany do Rządowego Centrum Legislacji. Podsekretarz Stanu, odnosząc się do przepisu zawartego w art. 48a ust. 5, znowelizowanego ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej, który stanowi, że w placówkach dla osób bezdomnych, tj. w ogrzewalniach, noclegowniach i schroniskach mogą przebywać „osoby zdolne do samoobsługi”, wskazała, że ustawodawca nie zdefiniował tego pojęcia, ponieważ każdą sytuację osoby bezdomnej kierowanej do placówki należy rozpatrywać indywidualnie. Należy przy tym podkreślić, że żadna osoba bezdomna potrzebująca pomocy i wsparcia nie powinna być, w świetle obowiązujących przepisów, tej pomocy pozbawiona. W sytuacjach kryzysowych, np. w okresie silnych mrozów, może ona tymczasowo, do czasu uzyskania miejsca w placówce zapewniającej całodobową opiekę, przebywać w schronisku dla osób bezdomnych. Ani wiek, ani niepełnosprawność nie są powodem, dla którego osoba wymagająca wsparcia nie mogłaby być przyjęta do schroniska czy noclegowni. Podsekretarz Stanu przypomniała, że prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób (także bezdomnych) jest zadaniem własnym powiatu, natomiast prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki jest zadaniem własnym gminy. Samorządy same decydują o rozwoju infrastruktury domów pomocy społecznej, kierując się potrzebami mieszkańców w tym zakresie i biorąc pod uwagę możliwości finansowe.