Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie wynoszenia z lokali wyborczych kart do głosowania.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich została skierowana skarga obywatela, który po pobraniu karty do głosowania nie wrzucił jej do urny wyborczej, natomiast wyniósł ją z lokalu obwodowej komisji wyborczej. W piśmie do Rzecznika obywatel ten wskazał, że zachowanie takie stanowiło element wyrażenia jego postawy wobec instytucji wyborów. Z załączonego do skargi materiału wynika, że w sprawie zostało wszczęte i toczyło się postępowanie karne.

Problematyka tego rodzaju zachowań związanych z pobranymi kartami do głosowania jest złożona. Zdaniem Rzecznika może dochodzić bowiem do zbiegu dwóch wartości. Z jednej strony – troski o uczciwość wyborów oraz dążenia do zapobiegania wszelkim nieprawidłowościom w sferze głosowania, z drugiej zaś – dążenia obywateli do zamanifestowania swoich poglądów, w tym m.in. oceny oferty politycznej czy wyrażania postawy wobec wyborów. Te ostatnie wartości chronione są szczególnie w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Jednocześnie należy mieć na względzie, że często obywatele nie są świadomi, że manifestacja w formie wyniesienia kart do głosowania z lokalu wyborczego może zakończyć się dla nich odpowiedzialnością karną.

W związku z zaistniałym problemem Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącego z prośbą o zajęcie stanowiska oraz o opinię, czy w niniejszej sprawie potrzebne jest podjęcie inicjatywy ustawodawczej, która mogłaby pogodzić obie wskazane wyżej wartości, bez wątpienia zasługujące na ochronę prawną.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej w piśmie z 6 lutego 2017 r. wyjaśnił, że Kodeks wyborczy nie przewiduje kar za „wynoszenie” kart do głosowania poza lokal wyborczy. Niemniej jednak PKW w swoich wytycznych zobowiązuje obwodowe komisje wyborcze do zwracania uwagi, by wyborcy nie wynosili kart do głosowania poza lokal wyborczy. W przypadku gdy komisja zauważy, że wyborca wyniósł kartę do głosowania na zewnątrz, lub otrzyma informację, że w lokalu wyborczym lub poza nim oferowane jest odstąpienie karty, obowiązana jest niezwłocznie zawiadomić o tym Policję i fakt ten opisać w protokole głosowania. Powyższe działanie ma charakter prewencyjny, bowiem tego rodzaju zachowanie wyborcy może się wiązać z naruszeniem art. 248 pkt 5 Kodeksu karnego, tj. z odstąpieniem innej osobie przed zakończeniem glosowania niewykorzystanej karty do głosowania lub pozyskaniem od innej osoby w celu wykorzystania w głosowaniu niewykorzystanej karty do głosowania, co zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Państwowa Komisja Wyborcza nie widzi konieczności wprowadzania przepisów sankcjonujących wynoszenie kart z lokalu wyborczego, tym bardziej, że we wszystkich wyborach (poza wyborami samorządowymi), każdy wyborca może głosować korespondencyjnie. W takich przypadkach karty do głosowania doręczane są wyborcy przed wyborami, a przepisy nie określają bezwzględnego wymogu odesłania do komisji wypełnionej karty do głosowania. Przewodniczący PKW podkreślił, że jawne wynoszenie kart do głosowania z lokalu wyborczego lub zamieszczanie zdjęć wyniesionej karty m.in. na portalach społecznościowych (co również ma miejsce podczas wyborów), jest sprzeczne z procedurą dotyczącą przebiegu głosowania, podważa zaufanie do instytucji wyborów, a także w negatywny sposób rzutuje na ocenę organów wyborczych i prawidłowości ustalenia wyników wyborów.