Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego w sprawie utworzenia centralnego rejestru uporczywych dłużników alimentacyjnych.

W połowie ubiegłego roku odbyło się 3. posiedzenie Zespołu do Spraw Alimentów – wspólnej inicjatywy Rzecznika Praw Dziecka i Rzecznika Praw Obywatelskich, której celem jest wypracowanie mechanizmów systemowych pozwalających na poprawę sytuacji osób małoletnich uprawnionych do alimentów. Podczas spotkania przedstawiciele Krajowej Rady Komorniczej zaproponowali utworzenie centralnego rejestru uporczywych dłużników alimentacyjnych (RUDA), który pozwoliłby zwiększyć efektywność egzekucji świadczeń alimentacyjnych i stanowiłby ważny element składający się na system pomocy państwa w zakresie zabezpieczenia interesów osób uprawnionych do alimentów.

W opinii Rzeczników jeden powszechnie znany i społecznie rozpoznawalny rejestr pozwoli na poprawę skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz będzie pełnić funkcję prewencyjną. W przypadku stwierdzenia bezskuteczności egzekucji, w rejestrze umieszczone zostaną dane dotyczące osób, na których ciąży obowiązek alimentacyjny na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd.

Obowiązujące prawo przewiduje już pewne instrumenty służące zabezpieczeniu wierzyciela. M.in. art. 8a ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów umożliwia organowi właściwemu wierzyciela przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego, jeżeli zaległości alimentacyjne wynoszą ponad 6 miesięcy. Zobowiązania te wynikają z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego, wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ww. ustawy. Z kolei art. 1086 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego i art. 55 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym umożliwiają wpisanie dłużników alimentacyjnych, na wniosek komornika działającego z urzędu, do rejestru dłużników niewypłacalnych w Krajowym Rejestrze Sądowym, jeżeli zaległości alimentacyjne wynoszą ponad 6 miesięcy. Do przedmiotowego rejestru wpisuje się również z urzędu dłużników alimentacyjnych, którzy zostali zobowiązani do wyjawienia majątku (art. 55 pkt 3 i 5 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym). Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego jest dokonywany niezależnie od tego, czy dłużnik został ujawniony w biurze informacji gospodarczej. Proponowany rejestr RUDA będzie uzupełnieniem obowiązujących rozwiązań i przyczyni się do zwiększenia odpowiedzialności osób zobowiązanych do alimentacji. Dla wierzycieli alimentacyjnych stanowić będzie zaś realne i skuteczne wsparcie w odzyskiwaniu wierzytelności.

Rzecznicy zwrócili się do Ministra z prośbą o analizę przedstawionego zagadnienia i rozważenie możliwości podjęcia stosownej inicjatywy legislacyjnej, zmierzającej do wprowadzenia do porządku prawnego rejestru uporczywych dłużników alimentacyjnych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 23 marca 2017 r. wskazał, że dotychczasowe doświadczenia związane z funkcjonowaniem Rejestru Dłużników Niewypłacalnych (dalej jako: RDN), będącego częścią centralnego rejestru, jakim jest Krajowy Rejestr Sądowy, nie są zadowalające. Po szesnastu latach funkcjonowania RDN jest jasne, że wpisy zadłużeń w rejestrze nie są przedmiotem zainteresowania ze strony uczestników obrotu. Dotyczy to również banków oraz innych instytucji kredytowych i pożyczkowych, które wciąż świadczą usługi finansowe na rzecz dłużników wpisanych do RDN. Wpis zadłużeń w tym rejestrze nie spełnia zatem swojej roli, co z kolei stwarza u dłużników poczucie bezkarności. Co więcej, z danych statystycznych wynika, że ani zagrożenie wpisem do RDN, ani dokonany już wpis nie stanowi dla dłużników alimentacyjnych czynnika motywującego do uregulowania należności. Resort sprawiedliwości nie może zatem zgodzić się ze stwierdzeniem, że centralny rejestr uporczywych dłużników alimentacyjnych byłby narzędziem, które przyczyni się do „zwiększenia odpowiedzialności osób zobowiązanych do alimentacji”. W świetle samej nazwy zaproponowanego rejestru pojawia się wątpliwość, czy mają być w nim gromadzone wyłącznie dane o dłużnikach uporczywych, czy o wszystkich dłużnikach, którzy zalegają z płatnością alimentów. Podsekretarz Stanu zwrócił także uwagę, że w piśmie Rzecznika nie wskazano podmiotu, który miałby utworzyć i utrzymywać planowany rejestr oraz pełnić funkcję administratora zgromadzonych w nim danych osobowych. Z przedstawionej propozycji zdaje się wynikać, że chodzi o Krajową Radę Komorniczą. Taki model byłby jednak niespójny z zakresem ustawowych zadań samorządu komorniczego. Wobec powyższego i ze względu na ogólnikowy charakter zgłoszonej propozycji nie jest możliwe dokonanie jednoznacznej oceny jej zasadności, a podejmowanie inicjatywy legislacyjnej w celu jej realizacji na tym etapie byłoby przedwczesne. Jednocześnie Podsekretarz Stanu poinformował, że w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw zaproponowano rezygnację z prowadzenia przez sądy RDN i ujawnianie w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (dalej jako: CEIDG) zaległości alimentacyjnych przedsiębiorców.