Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie obowiązku wykorzystania zaległego urlopu przez policjantów.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają wnioski policjantów, którzy informują, że są zobligowani do wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego w ciągu pierwszego kwartału bieżącego roku. Większość z wnioskodawców stanowią funkcjonariusze, którym w roku ubiegłym wstrzymano urlopy w związku z organizacją szczytu NATO oraz Światowych Dni Młodzieży. Policjanci wskazują przy tym, że regulacje obowiązujące pracowników cywilnych są bardziej korzystne, gdyż wedle kodeksu pracy mogą oni wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy w porze letniej (najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego). Ograniczeń w tym zakresie nie posiadają także niektóre służby: np. strażakowi, który nie wykorzystał urlopu w danym roku kalendarzowym, urlopu tego należy udzielić w innym, nieokreślonym terminie (art. 72 ust. 4 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej).

Rzecznik zauważył, że w stosunku służbowym funkcjonariusza występuje nasilenie elementów władczych, zhierarchizowanych, których brak w stosunku pracy. Podlegają oni zarządzeniom i rozkazom służbowym przełożonych, mogącym kształtować i zmieniać bez ich zgody treść istotnych elementów stosunku służbowego (np. stanowisko, uposażenie, miejsce i czas pracy, zakres podporządkowania, dyspozycyjności). O ile na gruncie Konstytucji porównanie stosunków służbowych ze stosunkami pracy może sprawić niejakie trudności, o tyle zasada równego traktowania znajduje zastosowanie na gruncie ustaw pragmatycznych, w ramach zbiorczej kategorii służb mundurowych. Zdaniem Rzecznika wydłużenie okresu udzielenia zaległego urlopu wypoczynkowego w większym stopniu godziłoby zachowanie właściwych proporcji pomiędzy interesem jednostki a interesem danej służby. Pozwoliłoby także na uelastycznienie czasu służby funkcjonariuszy.

Jednocześnie Rzecznik zwrócił uwagę na problem nabycia przez policjantów prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego z upływem 6 miesięcy służby, podczas gdy np. funkcjonariusze Służby Więziennej prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego nabywają z upływem każdego miesiąca służby w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu wypoczynkowego. W ocenie Rzecznika również zasady w tej materii wymagają aktualizacji na gruncie obowiązującego systemu prawa.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o spowodowanie zbadania sprawy oraz odniesienie się do przedstawionych problemów.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 15 marca 2017 r. przypomniał, że do funkcjonariuszy Policji, podobnie jak funkcjonariuszy innych służb mundurowych, nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, w tym przepisy odnoszące się do zasad dotyczących nabywania i udzielania urlopów. Stosunek służbowy policjanta jest stosunkiem administracyjnoprawnym, a tym samym nie jest stosunkiem pracy w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy. Zatrudnienie funkcjonariuszy jest uregulowane w pragmatykach służbowych określających w sposób odrębny ich status prawny. Sekretarz Stanu przyznał, że istnieje wiele cech wspólnych charakteryzujących stosunek służbowy policjantów i funkcjonariuszy innych służb mundurowych (np. Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu) oraz żołnierzy zawodowych. Nie oznacza to jednak, że są to stosunki tożsame, zwłaszcza w zakresie pierwotnym (rodzaj, specyfika służby), ani że charakteryzują się one, w zakresie m.in. terminu do wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego czy też prawa do nabywania pierwszego urlopu wypoczynkowego, wspólną cechą istotną (tzw. relewantną), warunkującą dokonywanie oceny, czy zastosowane przez ustawodawcę zróżnicowanie sytuacji prawnej danych podmiotów jest uzasadnione (przede wszystkim czy spełnia wymóg proporcjonalności). Przedstawiciel resortu podkreślił, że poszczególne służby mundurowe są powołane do wykonywania odmiennych zadań ustawowych i funkcjonują w zróżnicowanych warunkach. Jak wskazał Trybunat Konstytucyjny w wyroku z dnia 23 lutego 2010 r. (sygn. akt K 1/08), „służby mundurowe nie są kategorią jednolitą”, zaś wprowadzane przez ustawodawcę różnice dotyczące poszczególnych formacji mogą mieć „związek ze stopniem natężenia interesu publicznego zabezpieczanego w ramach konkretnej służby”. Ponadto TK stwierdził, że z konstytucyjnej zasady równości nie wynika zakaz różnicowania statusu prawnego poszczególnych służb państwowych. Na koniec Sekretarz Stanu zauważył, że jednym z podstawowych warunków wykonania zadań przez Policję jest dyspozycyjność i zdyscyplinowanie jej funkcjonariuszy. Obowiązek policjanta podporządkowania się szczególnej dyscyplinie służbowej wynika wprost z art. 25 ust. 1 ustawy o Policji. Służba to nie tylko przywileje, ale również obowiązki, a przede wszystkim poświęcenie. Z tego też względu policjanci nie zawsze mają możliwość wykorzystywania świadczeń związanych z pełnieniem służby w dogodnych dla nich terminach.