Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie objęcia prywatnych nieruchomości regulacjami prawnymi, ograniczającymi możność wykonywania uprawnień właścicielskich ze względu na ochronę środowiska z dnia 2017-02-24.
Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie objęcia prywatnych nieruchomości regulacjami prawnymi, ograniczającymi możność wykonywania uprawnień właścicielskich ze względu na ochronę środowiska.
Dotkniętym ograniczeniami podmiotom wskazanym w art. 129 ust. 1-3 prawa ochrony środowiska ustawodawca przyznał roszczenia o wykup bądź odszkodowanie, których możność zgłaszania została ograniczona dwuletnim terminem, liczonym od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego wprowadzającego te ograniczenia. W orzecznictwie sądowym ugruntowany jest pogląd o zawitym charakterze powyższego terminu, konsekwencją jego upływu jest wygaśnięcie prawa lub uprawnienia. Analogiczne roszczenia związane z ograniczeniami możności zagospodarowania nieruchomości przewiduje wiele przepisów prawnych, jednakże co do zasady możność ich dochodzenia nie jest ograniczona prekluzyjnym terminem.
Istotą wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich jest zarzut niekonstytucyjności ograniczenia krótkim terminem zawitym roszczeń właścicieli nieruchomości, których sposób korzystania z nieruchomości został ograniczony ze względu na ochronę środowiska. W ocenie Rzecznika krótki termin na zgłoszenie roszczeń rodzi poważne wątpliwości co do realności środków prawnych pozwalających uprawnionym zrekompensować utratę wartości nieruchomości, gdyż w wielu przypadkach roszczenia mogą wygasnąć, zanim uprawnieni uświadomią sobie ich istnienie. Ani informacje o wprowadzanych ograniczeniach sposobu korzystania z nieruchomości ani informacje o dostępnych roszczeniach i zawitym terminie ich podnoszenia nie są indywidualnie komunikowane uprawnionym. W tej sytuacji uprawnieni mogą zostać bez swojej winy pozbawieni możności dochodzenia przysługujących im roszczeń, co w sposób oczywisty jest niezgodne z zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa, stanowiącą jedną z wyznaczników zapisanej w art. 2 Konstytucji zasady demokratycznego państwa prawa.
Kolejny problem konstytucyjny dotyczy nierównego, dyskryminującego traktowania roszczeń właścicieli i innych uprawnionych z tytułu ograniczonych praw rzeczowych do nieruchomości, które zostały objęte ograniczeniami ze względu na ochronę środowiska, w porównaniu do roszczeń właścicieli nieruchomości, które objęte zostały ograniczeniami w zagospodarowaniu ze względu na inne cele publiczne. Polega ono na wprowadzeniu zawitego, krótkiego terminu podnoszenia roszczeń opartych na ograniczeniach zagospodarowania nieruchomości ze względu na ochronę środowiska, który to termin nie występuje w regulacjach prawnych odnoszących się do innych ograniczeń w zagospodarowaniu ze względu na cele publiczne. Zdaniem Rzecznika brak jest podstaw do twierdzenia, że dolegliwość ograniczeń zagospodarowania wprowadzonych ze względu na ochronę środowiska jest, co do zasady, mniejsza niż ograniczeń wprowadzanych ze względu na inne cele.
Trybunał Konstytucyjny, analizując art. 129 prawa ochrony środowiska, stwierdził, że prawodawca, wprowadzając krótki termin zawity na dochodzenie roszczenia, w istocie liczył na to, że nie wszyscy uprawnieni zdążą skorzystać z przedmiotowych roszczeń. Zdaniem Trybunału powyższy przepis nie stanowi najmniej dolegliwego środka prowadzącego do osiągnięcia założonego przez prawodawcę celu. Osiągnięcie tego celu, przy zachowaniu racji posłużenia się instytucją dawności, mogłoby nastąpić także przy zakreśleniu w ustawie dłuższego terminu prekluzji, dającego uprawnionym realną możliwość dochodzenia roszczeń, bez uszczerbku dla przydatności instytucji. Trybunał Konstytucyjny uznał, że uszczerbek w wartościach konstytucyjnych, wynikający z odjęcia tych roszczeń po upływie tak krótkiego terminu zawitego, pozostaje w dysproporcji z ewentualnym uszczerbkiem w wartości przewidywalności budżetowej, wynikającym z wydłużenia terminu prekluzji, w związku z tym Trybunał stwierdził, że art. 129 prawa ochrony środowiska narusza prawo własności oraz inne prawa majątkowe, przez co jest niezgodny z Konstytucją.