Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie niejednakowego traktowania stypendiów dla osób uczących się w zakresie zaliczania tych świadczeń do dochodu uprawniającego do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej z dnia 2017-03-30.
Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie niejednakowego traktowania stypendiów dla osób uczących się w zakresie zaliczania tych świadczeń do dochodu uprawniającego do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej za dochód, od którego zależy przyznanie większości świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, uważa się każdy przychód, bez względu na tytuł i źródło jego uzyskania, pomniejszony o obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne oraz kwoty alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Do tak rozumianego dochodu nie wlicza się jednak „pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty”. Natomiast wszelkie inne stypendia, w tym wypłacane na podstawie przepisów o szkolnictwie wyższym, są częścią dochodu w powyższym rozumieniu, nie zostały one bowiem wymienione w katalogu wyłączeń, określonych w ustawie o pomocy społecznej. Taką wykładnię potwierdza także orzecznictwo sądów administracyjnych.
Analiza przepisów ustawy o systemie oświaty i Prawa o szkolnictwie wyższym, w zakresie przesłanek przyznawania stypendiów dla uczniów i studentów, prowadzi do wniosku, że brak jest uzasadnienia dla odmiennego traktowania tych stypendiów w zakresie wliczania ich lub nie – do dochodu uprawniającego do korzystania ze świadczeń z pomocy społecznej. Zarówno bowiem przyznanie stypendium szkolnego i zasiłku szkolnego dla ucznia, jak i przyznanie stypendium socjalnego dla studenta jest uwarunkowane trudną sytuacją materialną tych osób, którą ocenia się za pomocą kryterium dochodu przypadającego na członka rodziny.
Zdaniem Rzecznika, w sytuacji, gdy ustawodawca decyduje się na wliczanie (lub nie) stypendiów przyznawanych uczniom i studentom do dochodu, uprawniającego do różnorakich świadczeń socjalnych, to powinien to czynić z uwzględnieniem zasady równego traktowania tych dwóch grup osób uczących się. Regulacja zawarta w przepisach ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którymi do dochodu na gruncie tej ustawy nie wlicza się pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty – co oznacza (i taką wykładnię przyjmują organy pomocy społecznej), iż inne stypendia, w tym przyznawane studentom, są wliczane do tego dochodu – jest unormowaniem sprzecznym z konstytucyjną zasadą równego traktowania obywateli i wymaga zmiany.
Istotną kwestią, budzącą zastrzeżenia osób korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej, jest zwłaszcza zaliczanie do dochodu, uprawniającego do tych świadczeń, stypendiów przyznawanych studentom za wysokie wyniki w nauce lub osiągnięcia sportowe, a więc stypendiów o charakterze motywacyjnym. W ocenie Rzecznika, a także osób zainteresowanych, stypendia o takim charakterze nie powinny być zaliczane do dochodu, ponieważ takie postępowanie może demotywować studentów do podejmowania wysiłku w kierunku osiągania wysokiej średniej ocen w trakcie studiów.
Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska w kwestii postulowanej zmiany przepisów ustawy o pomocy społecznej.