Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Głównego Inspektora Farmaceutycznego w sprawie powoływania się przez farmaceutów na klauzulę sumienia.

Według doniesień medialnych w Polsce pojawiają się apteki nieprowadzące sprzedaży środków antykoncepcyjnych z uwagi na powoływanie się przez farmaceutów w nich pracujących na „klauzulę sumienia”. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich takie praktyki pozostają w sprzeczności w obowiązującym prawem i mogą prowadzić do ograniczenia praw pacjenta do świadczeń zdrowotnych.

W Prawie farmaceutycznym brak jest regulacji podobnej do tej znajdującej się w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty, umożliwiającej odmowę sprzedaży produktu leczniczego z powołaniem się na względy sumienia. Także normy etyczne, skodyfikowane w Kodeksie Etyki Aptekarza RP, nie przewidują takiej możliwości. Również mając na uwadze cel instytucji, jaką jest „klauzula sumienia”, tj. ochronę integralności moralnej, trudno wskazać normę moralną, która miałaby zostać naruszona w wyniku sprzedaży produktów leczniczych.

Także Europejski Trybunał Praw Człowieka w jednym ze swych orzeczeń wskazał, że uniemożliwienie farmaceucie odmowy sprzedaży leków nie stanowi naruszenia Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Trybunał zauważył, że tak długo, jak sprzedaż środków antykoncepcyjnych jest legalna, dostępna na podstawie recepty wystawionej przez lekarza, a preparaty te możliwe są do nabycia jedynie w aptece, farmaceuci nie mają prawa narzucać innym swoich przekonań moralnych odmawiając sprzedaży leku.

Zdaniem Rzecznika praktyka niezaopatrywania się przez apteki w określoną kategorię produktów leczniczych służących antykoncepcji pozostaje w sprzeczności z regulacją zawartą w Prawie farmaceutycznym, zgodnie z którą apteki ogólnodostępne są obowiązane do posiadania produktów leczniczych i wyrobów medycznych w ilości i asortymencie niezbędnym do zaspokojenia potrzeb zdrowotnych miejscowej ludności.

Rzecznik zwrócił się do Głównego Inspektora z prośbą o zajęcie stanowiska w zasygnalizowanej sprawie. Poprosił również o przekazanie informacji dotyczącej skali prezentowanego zjawiska w kraju.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Główny Inspektor Farmaceutyczny w piśmie z 15 maja 2017 r. poinformował, iż mając na uwadze poszanowanie praw jednostki w świetle Konstytucji właściwym wydaje się dopuszczenie możliwości odmowy przez farmaceutę sprzedaży leków antykoncepcyjnych powołującego się na „klauzulę sumienia”, przy czym przedsiębiorca prowadzący aptekę, u którego taka sytuacja występuje, musi zapewnić sprzedaż produktów leczniczych antykoncepcyjnych przez innego farmaceutę. Farmaceuta, nieposiadający przecież wiedzy o tym, w jakim celu dany produkt został pacjentowi przepisany przez lekarza, może odmówić wydania produktu leczniczego tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach np. gdy jego wydanie może zagrażać życiu lub zdrowiu pacjenta, w przypadku uzasadnionego podejrzenia co do autentyczności recepty lub zapotrzebowania lub gdy od dnia sporządzenia produktu leczniczego upłynęło co najmniej 6 dni – w przypadku leku recepturowego sporządzonego na podstawie recepty lub etykiety aptecznej. Główny Inspektor wskazał też, iż bezpośredni nadzór nad aptekami sprawują właściwi miejscowo wojewódzcy inspektorzy farmaceutyczni jako organy I instancji i to oni podejmują decyzję w konkretnej sprawie. Zauważył ponadto, iż GIF nie posiada kompetencji ustawowych do sprawowania nadzoru nad samorządem aptekarskim.