Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie adopcji zagranicznych z dnia 2017-05-08.
Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie adopcji zagranicznych.
W ostatnim czasie w debacie publicznej pojawiają się liczne kontrowersje wokół instytucji adopcji zagranicznej. Niepokojące sygnały wskazujące na możliwość naruszenia praw dzieci docierają także do Rzecznika Praw Dziecka i Rzecznika Praw Obywatelskich. W kierowanych skargach zgłaszający wskazują m.in. na praktykę rozdzielania rodzeństwa oraz brak obligatoryjnego wsparcia i nadzoru postadopcyjnego.
W ocenie Rzecznika Praw Dziecka i Rzecznika Praw Obywatelskich prawidłowa realizacja obowiązków państwa przy procedurze adopcji zagranicznej musi się odbywać z poszanowaniem szeroko pojętej generalnej zasady dobra dziecka, w tym zasady nierozdzielania rodzeństw oraz zasady pierwszeństwa adopcji krajowej. Aby było to możliwe działania wszystkich organów, w szczególności w ramach tzw. procedury przedsądowej, winny być oparte na rzetelnych, niebudzących wątpliwości ustaleniach dokonanych na podstawie jasnych i precyzyjnych norm prawnych. Wobec powyższego Rzecznicy zwrócili uwagę na niedostatki przepisów ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, których wyeliminowanie pozwoli na pełniejsze realizowanie gwarancji praw dziecka w procedurze adopcji zagranicznej.
Przede wszystkim konieczne wydaje się doprecyzowanie ww. unormowań w zakresie gromadzenia, udostępniania i przekazywania informacji oraz dokumentacji dotyczących dziecka, w tym informacji o jego sytuacji prawnej, szczegółowych informacji o dziecku i jego sytuacji rodzinnej, informacji o rodzeństwie, odpisu aktu urodzenia dziecka itd. W ustawie wskazano na obowiązek ciążący na określonych podmiotach sprowadzający się do przekazywania informacji i dokumentów, jednakże obowiązek ten nie został obłożony żadną formalną sankcją, a tym samym, w sytuacji nieprzekazania przez właściwy organ informacji i dokumentów, nie jest on możliwy do wyegzekwowania.
Zasadne wydaje się także doprecyzowanie art. 139a ust. 1 pkt 3 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w myśl którego do zadań organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka umieszczonego w instytucjonalnej pieczy zastępczej oraz dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego należy sporządzanie opinii o zasadności przysposobienia związanego ze zmianą miejsca zamieszkania dziecka na miejsce zamieszkania poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej mającej na celu stwierdzenie, że przysposobienie to leży w jego najlepszym interesie.
W opinii obu Rzeczników brak obowiązku uzyskania jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego wyczerpanie możliwości poszukiwania dla dziecka rodziny w Polsce, przeprowadzenie i zakończenie tych poszukiwań bez znalezienia kandydata na rodzica adopcyjnego nie stanowi gwarancji realizacji zasady prymatu adopcji krajowej. Określenie standardów działań podejmowanych przez ośrodki adopcyjne na rzecz poszukiwania kandydatów na rodziców adopcyjnych dziecka jest koniecznością.
Istnieje również potrzeba wprowadzenia regulacji umożliwiającej pozyskanie wiedzy o polskich dzieciach adoptowanych za granicę. W obowiązującym porządku prawnym brak jest podstaw do działań w ramach śledzenia losów dziecka po przysposobieniu międzynarodowym. Informacje o braku poszanowania dobra dzieci zamieszkujących poza granicami Polski wskutek przysposobienia międzynarodowego muszą niepokoić, ale jednocześnie winny stanowić bodziec do podjęcia szerszej międzyresortowej debaty w tym obszarze. Niezbędne jest bowiem wypracowanie rozwiązań krajowych, które umożliwią realizację wiążących Polskę konwencji, w sposób zapewniający pełną gwarancję działania w imię dobra dziecka, a także wypracowanie i wdrożenie stosownych zasad współpracy z instytucjami służb społecznych na terenie innych państw tak, aby odpowiedzialność państwa pochodzenia dziecka nie kończyła się wraz z zakończeniem procedury przysposobienia międzynarodowego.
Rzecznicy zwrócili się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska wobec sygnalizowanych problemów oraz rozważenie zasadności podjęcia inicjatywy legislacyjnej na rzecz skuteczniejszego zabezpieczenia praw dzieci w sytuacji adopcji zagranicznej.