Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie warunków pracy pielęgniarek i położnych.

Prawidłowe funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia oparte jest na fundamencie, jaki stanowi profesjonalny personel medyczny, w szczególności pielęgniarki i położne. Problemy pielęgniarek i położnych sygnalizowane były kolejnym Ministrom Zdrowia zarówno przez obecnego Rzecznika, jak i jego poprzedników.

Podstawową kwestią jest konieczność zwiększenia liczby osób wykonujących te zawody. Z danych Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych wynika, że utrzymuje się tendencja wzrostu przeciętnego wieku pielęgniarek i położnych. Niepokoić może bardzo niski wskaźnik zatrudnienia pielęgniarek w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, a położnych w przeliczeniu na 1000 kobiet. Istnieją oddziały szpitalne, na których jedna dyżurująca pielęgniarka ma pod opieką ponad trzydziestu pacjentów. Taki stan rzeczy czyni w praktyce pracę pielęgniarki niewykonalną i może stanowić realne zagrożenie dla życia i zdrowia pacjentów.

Zbyt niskie wynagrodzenie wobec wysokich wymagań zawodowych powoduje, że osoby młode nie chcą wykonywać zawodów pielęgniarki i położnej, a jedynie 1/6 absolwentów wydziałów pielęgniarstwa i położnictwa podejmuje pracę w zawodzie. Na niedobory w kadrze pielęgniarskiej i położniczej wpływa też fakt, że wiele osób mających od lat prawo wykonywania zawodu jest biernych zawodowo lub wykonuje inny zawód. Z tym wiąże się kolejny istotny problem, mianowicie brak wiedzy ze strony władz publicznych, a nawet samego środowiska zawodowego, co do rzeczywistej liczby pielęgniarek i położnych. Zasadne, zdaniem Rzecznika, byłoby ujednolicenie tych danych i policzenie, ilu w rzeczywistości jest absolwentów pielęgniarstwa i położnictwa, ile osób ma prawo wykonywania tych zawodów, a ile je faktycznie wykonuje.

Warto także zauważyć, że pielęgniarkom stawiane są wysokie wymagania w zakresie kwalifikacji zawodowych, a jednocześnie osoby pracujące w tych zawodach wykonują przy pacjencie szereg prostych czynności pielęgnacyjnych, które mogłyby wykonać, bez szkody dla pacjenta, inne osoby - jak np. opiekuni medyczni, czy asystenci pielęgniarek.

Pielęgniarki i położne narażone są na szereg zagrożeń zawodowych, jak stres, ryzyko zakażenia chorobami zakaźnymi, wysiłek fizyczny czy reakcje niezadowolonych pacjentów i ich rodzin. Co za tym idzie - ciąży na nich ryzyko tzw. "wypalenia zawodowego", co stanowi zagrożenie zarówno dla nich, jak i pacjentów. Dedykowane tej grupie zawodowej np. "urlopy dla podratowania zdrowia" mogłyby spowodować zmniejszenie takiego ryzyka. Zdaniem Rzecznika poprawę warunków wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej zapewniłaby także wycena świadczeń zdrowotnych i pielęgnacyjnych dokonana w odpowiednich umowach z Narodowym Funduszem Zdrowia. Brak wyceny świadczeń może budzić obawy, że pielęgniarki i położne będą tym ogniwem w strukturze podmiotu leczniczego, na którym będzie się oszczędzać kosztem jakości ich pracy, a nawet bezpieczeństwa pacjenta.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie wszystkich sygnalizowanych kwestii oraz o wskazanie, jakie działania na rzecz pielęgniarek i położnych w długofalowej perspektywie podejmuje lub planuje podjąć resort zdrowia.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 1 czerwca 2017 r. wskazał, że w resorcie zdrowia podjęto decyzję o skoncentrowaniu działań dedykowanych rozwojowi kompetencji zawodowych i kwalifikacji kadr medycznych w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER). Interwencja zaplanowana w PO WER będzie oddziaływała na kształcenie przeddyplomowe pielęgniarek i położnych, ze szczególnym uwzględnieniem jakości kształcenia praktycznego poprzez tworzenie Centrów Symulacji Medycznej, a jej głównym celem jest zwiększenie liczby absolwentów studiów na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo. Na działania Ministra Zdrowia w przedmiotowym zakresie składają się ponadto: realizacja programów rozwojowych dla uczelni medycznych uczestniczących w procesie kształcenia pielęgniarek i położnych oraz realizacja projektu „Rozwój kompetencji pielęgniarskich”, którego celem jest poprawa jakości kształcenia na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo oraz wypracowanie mechanizmów umożliwiających wzrost liczby pielęgniarek i położnych zatrudnianych w polskim systemie ochrony zdrowia. Niezależnie od powyższego, Minister Zdrowia wydał rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zapewniające dodatkowe środki finansowe na świadczenia udzielane przez pielęgniarki i położne. W ramach tego rozporządzenia zapewniono coroczny (do 2019 r.) wzrost średniego miesięcznego wynagrodzenia dla pielęgniarek w wysokości 400 zł rocznie oraz wprowadzono mechanizm gwarantujący utrzymanie uzyskanych podwyżek po 2019 r. Przewiduje się, że wdrożenie ww. mechanizmów wpłynie na poprawę warunków pracy tych grup zawodowych oraz spowoduje, że pielęgniarki i położne nie będą rezygnowały z wykonywania zawodu, a absolwenci kierunków pielęgniarstwo i położnictwo chętniej, niż dotychczas będą podejmować zatrudnienie w zawodzie.