Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Zagranicznych, Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie ulg na przejazdy w środkach transportu publicznego dla uczniów szkół podstawowych i średnich.

Z wniosków kierowanych do Rzecznika wynika, że uczniowie – obywatele polscy – zamieszkali na stałe na terenie Polski, ale uczęszczający do szkół poza polskim systemem oświaty, a także obywatele polscy mieszkający stale za granicą nie mają możliwości korzystania z ulg przejazdowych podczas korzystania z publicznego transportu zbiorowego w Polsce, gdyż nie posiadają legitymacji szkolnych uprawniających do ulgi. Legitymacje uprawniające do ulgi otrzymują jedynie uczniowie uczęszczający do szkół polskiego systemu oświaty.

Kwestia ulg przejazdowych dla uczniów uregulowana została w ustawie z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego oraz w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2002 r. w sprawie rodzajów dokumentów poświadczających uprawnienia do korzystania z ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego. Do ulgi 37% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych, są uprawnione dzieci i młodzież w okresie od rozpoczęcia odbywania obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego do ukończenia gimnazjum, szkoły ponadpodstawowej lub ponadgimnazjalnej – publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej, nie dłużej niż do ukończenia 24. roku życia. Uprawniony musi dysponować legitymacją szkolną.

Zgodnie z art. 20 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), obywatelem Unii jest każda osoba mająca obywatelstwo państwa członkowskiego. Do uprawnień wynikających z obywatelstwa UE zalicza się m.in. swobodę przemieszczania się i osiedlania na terenie państw członkowskich (art. 21 TFUE). W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE (TS) rozwinęła się linia orzecznicza interpretująca art. 21 TFUE jako przepis, który powinien wykluczać wszelkie rozwiązania prawa krajowego państw członkowskich prowadzące do „zniechęcania” obywateli UE do korzystania z zagwarantowanych w tym artykule swobód.

Sytuacja, w której obywatele polscy korzystający ze swobody przepływu osób, są postawieni w mniej korzystnej sytuacji wobec obywateli polskich niekorzystających z tej swobody może wiązać się ze zniechęcaniem ich do korzystania ze swobód przewidzianych traktatami, a tym samym być niezgodne z art. 21 TFUE.

Rzecznik zwrócił się do Ministrów z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie, w szczególności o ocenę zgodności polskiej regulacji z prawem unijnym.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w piśmie z 13 kwietnia 2017 r. poinformował, że dnia 21 kwietnia 2017 r. wejdzie w życie ustawa o zmianie ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja ta wprowadzi nowy przepis, zgodnie z którym uprawnieni do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (...) są: "dzieci i młodzież, nie dłużej niż do ukończenia 18. roku życia, w okresie pobierania nauki języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej lub innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w: a) szkołach prowadzonych przez organizacje społeczne za granicą zarejestrowanych w bazie prowadzonej przez upoważnioną jednostkę podległą ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania, b) szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, c) sekcjach polskich funkcjonujących w szkołach działających w systemach oświaty innych państw, d) szkołach europejskich działających na podstawie Konwencji o Statucie Szkół Europejskich. Obecnie Minister Infrastruktury i Budownictwa przygotowuje projekty rozporządzeń wykonawczych, na podstawie których dokumenty uprawniające do korzystania z ww. ulg będą wydawane przez konsulów. W ocenie MSZ powyższa zmiana ustawy wraz z rozporządzeniami wykonawczymi niewątpliwie przyczynia się do znaczącej poprawy sytuacji obywateli polskich korzystających ze swobody przemieszczania się, która przysługuje im na podstawie prawa Unii Europejskiej. Oceniając natomiast sytuację uczniów będących obywatelami polskimi, mieszkającymi w Polsce i uczęszczającymi do szkoły w innym państwie członkowskim należy stwierdzić, że uregulowanie, którego skutkiem jest uzależnienie możliwości skorzystania z ulgi od posiadania dokumentu wystawionego przez szkołę polskiego systemu oświaty, wydaje się być nieproporcjonalne do zamierzonego celu.