Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Zarządu Polskiego Radia S.A. w sprawie zwolnienia dziennikarzy z mediów publicznych.

Według doniesień medialnych na skutek zaproszenia do audycji prof. Jana Hartmana z Programu Polskiego Radia 24 zwolniony został dziennikarz, a wicedyrektor tej stacji został odwołany ze stanowiska.

Rzecznik Praw Obywatelskich wyraził zaniepokojenie obecną sytuacją dotyczącą polityki kadrowej w redakcji Polskiego Radia 24. Brak transparentności w odsuwaniu od anteny oraz zwalniania z pracy dziennikarzy pracujących w mediach publicznych może bowiem powodować naruszenie wolności słowa. Decyzje w tym zakresie powinny być podejmowane w oparciu o przejrzyste zasady, z poszanowaniem niezależności redakcyjnej dziennikarzy i redaktora naczelnego.

Ważnym elementem w konstytucyjnych oraz międzynarodowych standardach realizowania misji publicznej i poszanowania swobody wypowiedzi w mediach publicznych jest obowiązek prezentowania treści o pluralistycznym charakterze (zasada pluralizmu). Zasada ta nie odnosi się wyłącznie do pluralizmu własności mediów (tzw. pluralizm zewnętrzny), ale również do różnorodności przekazywanych informacji, a więc do sfery opiniotwórczej (pluralizm wewnętrzny).

Zgodnie z art. 14 Konstytucji Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu, zaś stosownie do brzmienia art. 54 Konstytucji, każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są na mocy Konstytucji zakazane. Wolność słowa i wolność mediów odnoszą się zarówno do mediów prywatnych, jak i do publicznej radiofonii i telewizji. Media publiczne stanowić powinny instytucjonalną gwarancję wolności wypowiedzi i pluralizmu środków przekazu społecznego oraz cechować się niezależnością, zarówno od interesów politycznych, jak i gospodarczych, pozwalającą na zachowanie wewnętrznego pluralizmu.

Z kolei art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności stanowi o prawie do wolności wyrażania opinii, które obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Media publiczne nie mogą pozostawać w pełnej kontroli i dyspozycji aktualnego gabinetu rządowego czy większości parlamentarnej. Także Europejski Trybunał Praw Człowieka konsekwentnie w swych orzeczeniach stwierdza, że swoboda wypowiedzi stanowi jeden z najważniejszych fundamentów demokratycznego społeczeństwa oraz podstawowych warunków jego rozwoju i samorealizacji każdej jednostki. Obowiązkiem władz mediów publicznych jest zagwarantowanie dziennikarzom możliwości wykonywania swojej pracy bez nacisków i powinny powstrzymać się od niepotrzebnej ingerencji w przekazywane treści. Co za tym idzie, władze publicznego medium nie mogą prowadzić polityki kadrowej zmierzającej do tego, aby na jego antenie prezentowane było stanowisko pewnej tylko grupy politycznej, społecznej czy religijnej. Warto również zaznaczyć, że Rekomendacje Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie zarządzania mediami publicznymi przewidują iż wydawcy programów w mediach publicznych powinni cieszyć się niezależnością edytorską. Oznacza to, że zarząd mediów publicznych nie powinien ingerować w niezależność redakcyjną w szczególności podejmować decyzji co do zakresu tematycznego programu, czy też odnośnie do gości zapraszanych do programu.

Opisana na wstępie wystąpienia praktyka wywiera, w ocenie Rzecznika, negatywny wpływ na niezależność dziennikarską poprzez zachęcanie do konformistycznego wypełniania przez nich swoich obowiązków. Następstwem braku „redakcyjnego pluralizmu” jest autocenzura i powstawanie prewencyjnych ograniczeń, które są bardzo groźne z punktu widzenia swobody wypowiedzi, ponieważ bezpośrednio przekładają się na naruszenie praw odbiorców do uzyskiwania rzetelnej informacji na tematy istotne społecznie.

Rzecznik zwrócił się do Prezesa z prośbą o przedstawienie szczegółowych wyjaśnień w sprawie.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Przedstawiciele Zarządu Polskiego Radia S.A. w piśmie z 23 czerwca 2017 r. zgodzili się, że doniesienia medialne dotyczące rzekomych skutków zaproszenia prof. Jana Hartmana do studia Polskiego Radia 24 mogły wywołać zaniepokojenie Rzecznika Praw Obywatelskich, natomiast nie znajduje ono uzasadnienia. Dziennikarze, który jakby zostali zwolnieni, są obecnie pracownikami Polskiego Radia S.A. i aktywnie wykonują swoje obowiązki. Polskie Radio S.A. w swojej działalności przestrzega konstytucyjnych oraz międzynarodowych standardów realizowania misji publicznej oraz poszanowania swobody wypowiedzi w mediach publicznych. Natomiast Zarząd Polskiego Radia S.A., jako pracodawca, zachowuje autonomię w kształtowaniu polityki kadrowej, działając w ramach określonych przepisami prawa pracy.