Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie blokowania stron internetowych.

Problem blokowania stron internetowych jest rozwiązaniem, które może stwarzać poważne ryzyko dla wolności słowa i dostępu do informacji i które może być przez polskiego ustawodawcę stosowane coraz częściej, czego dowodzą prace nad ustawą o działaniach antyterrorystycznych, czy ostatnio nad projektem ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw.

W nawiązaniu do wcześniejszej korespondencji dotyczącej nowelizacji ustawy o grach hazardowych ograniczającej dostęp do niektórych stron internetowych, Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że co prawda wiele podobnych rozwiązań jest stosowanych m.in. we Francji, Danii, Słowacji, Belgii, Niemczech, Włoszech i Litwie, ale ich skuteczność nie osiąga zadowalającego poziomu. Wątpliwości budzi zatem fakt mechanicznego odwołania się do przepisów obowiązujących w innych państwach, bez analizy (a przynajmniej bez przedstawienia wyników tej analizy) w zakresie oceny efektywności przyjętych rozwiązań – a to właśnie efektywność i proporcjonalność ograniczenia są kluczowe przy ocenie dopuszczalności wprowadzania ograniczeń.

W związku z powołaniem się przez resort rozwoju na przykład regulacji innych państw i podkreślenie ich wpływu na regulacje krajowe, Rzecznik poprosił o przesłanie lub wskazanie konkretnych dobrych wzorców prawnych i opinii, z których wyciągnięto wnioski o efektywności rozwiązań przyjętych w innych państwach. Co istotne, w ostatnich dniach pojawiły się informacje w mediach na temat nieskuteczności ustaw. Jeżeli zatem wprowadzone rozwiązania są nieefektywne, to tym bardziej nie powinny być one wykorzystywane w sposób, który prowadzi do ograniczenia wolności słowa.

Wątpliwości Rzecznika budzi również argumentacja odnosząca się do adekwatności i proporcjonalności przyjętych uregulowań. W przedstawionym stanowisku brakuje bowiem analizy i odpowiedzi na pytanie, czy podobne cele można było osiągnąć w inny, nienaruszający praw i wolności obywateli, sposób oraz czy wskazane rozwiązania były jedyną możliwością uzyskania planowanego celu. Zasada proporcjonalności wpisana jest w porządek prawny każdego współczesnego państwa demokratycznego. Z demokracją wiąże się bowiem pluralizm, czyli współwystępowanie różnych, często pozostających w sprzeczności, wartości i praw. W konsekwencji, nieodłączną częścią życia są konflikty pomiędzy przeciwstawnymi wolnościami jednostek oraz pomiędzy wolnościami a interesem ogólnym lub interesem prywatnym chronionym przez prawo. W omawianej sprawie ten konflikt przebiega wyraźnie pomiędzy prawem każdego człowieka do informacji i swobody korzystania z dóbr technologicznych a fiskalnym interesem państwa i poszanowaniem zdrowia z perspektywy uzależnień od hazardu. Dlatego tym bardziej ingerencja prawodawcy nie może być nadmierna, co wiąże się z koniecznością wyboru najmniej ograniczających środków.

Ponadto, Rzecznik zwrócił się z prośbą o informację, czy w trakcie prac nad ustawą na etapie rządowym prowadzone były szerokie konsultacje społeczne, w jakim okresie oraz które postulaty społeczeństwa zostały wzięte pod uwagę, szczególnie przy konstruowaniu proobywatelskiej funkcji ustawy. Poprosił także o wskazanie, jak Ministerstwo przygotowane jest organizacyjnie i kadrowo do rozpoczęcia działalności kontrolującej skuteczność proponowanych rozwiązań, monitorującej kompletność rejestru oraz rozszerzania się „czarnego rynku” stron hazardowych.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o ustosunkowanie się do powyższych wątpliwości dotyczących ustawy o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw, która w części dotyczącej blokowania stron internetowych weszła w życie dnia 1 lipca 2017 r.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów w piśmie z 10 października 2017 r. stwierdził, że jedynie objęcie monopolem państwa segmentu gier hazardowych online zapewni adekwatną jego kontrolę, gwarantując odpowiedni poziom bezpieczeństwa jego uczestników. Zdaniem Ministerstwa przepisy ustawy o grach hazardowych mają w swym założeniu ograniczać i zapobiegać patologicznemu hazardowi. Z grami hazardowymi związanych jest też wiele innych zagrożeń, w tym zagrożenie oszustwami podatkowymi i celnymi, praniem brudnych pieniędzy oraz zagrożenie w postaci wzmocnienia siły i znaczenia zorganizowanych grup przestępczych. Zagrożenia te są na tyle wysokie, że zdecydowano o objęciu monopolem państwa możliwości urządzania określonych gier hazardowych online i uruchomieniu narzędzia w postaci możliwości blokowania stron internetowych oferujących nielegalny hazard. Resort finansów na bieżąco analizuje funkcjonalność rozwiązań prawnych innych państw, wymieniając doświadczenia w ramach spotkań na szczeblu międzynarodowym. Sekretarz Stanu poinformował także, że projekt ustawy został udostępniony do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji. W efekcie Ministrowi Finansów przesłano szereg uwag podmiotów zainteresowanych wprowadzaną regulacją, w szczególności o charakterze lobbingowym. W ramach konsultacji międzyresortowych, uwagi zgłosił m.in. Minister Cyfryzacji. Co do oceny efektywności zastosowanych rozwiązań prawnych w kontekście walki z szarą strefą, przedstawiciel resortu finansów wskazał, że znowelizowana ustawa o grach hazardowych obowiązuje stosunkowo krótko, a ocena powinna mieć charakter kompleksowy.