Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Cyfryzacji w sprawie funkcjonowania przyszłego organu ochrony danych osobowych.

W związku z przedłożonymi do konsultacji projektami ustaw: o ochronie danych osobowych oraz Przepisy wprowadzające ustawę o ochronie danych osobowych oraz w nawiązaniu do dotychczasowej korespondencji w przedmiotowym zakresie Rzecznik Praw Obywatelskich po raz kolejny zwrócił uwagę na kluczową z punktu widzenia efektywnego systemu ochrony danych osobowych kwestię funkcjonowania niezależnego organu.

Jednym z problemów pojawiających się w związku z rozpoczęciem stosowania rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (dalej jako: rodo) i koniecznością wdrożenia dyrektywy 2016/680 jest kwestia ciągłości funkcjonowania obecnego organu ochrony danych osobowych, w tym dopuszczalność zakończenia kadencji obecnego organu wraz z dniem 25 maja 2018 r.

W opinii Rzecznika decyzja o zmianach ustrojowych w obrębie funkcjonowania organu nie stanowi uzasadnienia dla zakończenia kadencji przez obecnego GIODO, który powinien stać się Prezesem Urzędu Ochrony Danych Osobowych na czas pozostały do końca swojej kadencji. Ani projekt ustawy o ochronie danych osobowych, ani projekt Przepisów wprowadzających ustawę o ochronie danych osobowych nie rozstrzygają kwestii przyszłości obecnego GIODO w sposób jednoznaczny. Sytuacja niepewności co do przyszłości organu może w praktyce oznaczać ograniczenie niezależności już istniejącego organu poprzez zjawisko „przewidywanego posłuszeństwa”.

Także podstawowe rozwiązania dotyczące procedury powołania przyszłego organu ochrony danych osobowych – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, zaproponowane w projekcie ustawy o ochronie danych osobowych, wzbudziły obawy Rzecznika, czy faktycznie organ ten będzie spełniał przesłanki niezależności. W szczególności wątpliwości budzi zaproponowany w projekcie tryb powoływania nowego organu, który różni się od obowiązującego obecnie. Zgodnie z art. 20 ust. 3 projektu ustawy, Prezesa Urzędu ma powoływać i odwoływać Sejm RP za zgodą Senatu na wniosek Prezesa Rady Ministrów. W ocenie Rzecznika włączenie Prezesa Rady Ministrów w procedurę powoływania organu jest nie do zaakceptowania, bowiem oznacza, że organ, który ma być organem właściwym w sprawie ochrony danych osobowych, będzie wyznaczany w istocie przez władzę wykonawczą. Przedstawione rozwiązanie – w porównaniu do obecnie obowiązującej procedury powołania GIODO – stanowi ograniczenie niezależności organu, ale także pozbawia określonych kompetencji Sejm i Senat.

Rzecznik wyraził także zastrzeżenia co do zaproponowanej procedury powoływania zastępców Prezesa Urzędu. W projekcie ustawy wskazano, że Prezes Urzędu może wykonywać swoje zadania przy pomocy do trzech zastępców, z czego jeden będzie powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych, a dwóch – może być powołanych na wniosek ministra właściwego do spraw informatyzacji. Taka propozycja oznacza że Prezes Urzędu nie będzie miał żadnego wpływu na obsadę stanowisk swoich zastępców, zaś władza wykonawcza (Minister Cyfryzacji czy Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji) de facto będą sprawować kontrolę polityczną nad niezależnym i wyspecjalizowanym organem ochrony danych osobowych.

Wreszcie, pewne wątpliwości z punktu widzenia niezależności organu może budzić przewidziane w projekcie dopuszczenie do zajmowania przez Prezesa Urzędu stanowisk naukowo-dydaktycznych lub naukowych w szkole wyższej, Polskiej Akademii Nauk, instytucie badawczym lub innej jednostce naukowej. W obecnie obowiązującej ustawie przewiduje się, że GIODO nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej. W opinii Rzecznika takie rozwiązanie powinno zostać utrzymane. Zatrudnienie na stanowiskach innych niż profesora może oznaczać, że osoba pełniąca funkcję organu ochrony danych osobowych lub jej zastępca będzie pozostawać w zależności służbowej w ramach innej wykonywanej pracy, co może mieć wpływ również na jej niezależność jako organu ochrony danych osobowych.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o ustosunkowanie się do przedstawionych uwag.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Cyfryzacji w piśmie z 5 lutego 2018 r. poinformował, że kwestia zapewnienia niezależności przyszłego organu ochrony danych osobowych była tematem szerokiej dyskusji. Została ona również omówiona przez przedstawiciela Ministerstwa Cyfryzacji podczas konferencji podsumowującej proces konsultacji. Zdaniem resortu na upolitycznienie organu nie wpływa procedura jego powoływania. Organ zgodnie z projektem będzie powoływany przez Sejm RP za zgodą Senatu. Ponadto, już na etapie jego powoływania, będzie składał ślubowanie przed Sejmem RP, dysponując również immunitetem formalnym. Prezes Urzędu będzie więc organem niezależnym i podległym wyłącznie ustawie. Projektodawca zdecydował się też na wprowadzenie do projektu rozwiązania, w świetle którego Prezes Urzędu pełni swoją funkcję do momentu dokonania przez Sejm wyboru jego następcy.