Wystąpienie do Przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa w sprawie złożenia przez KRS sprzeciwu wobec powierzenia obowiązków sędziego 265 asesorom, mianowanym przez Ministra Sprawiedliwości z dnia 2017-11-10.
Wystąpienie do Przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa w sprawie złożenia przez KRS sprzeciwu wobec powierzenia obowiązków sędziego 265 asesorom, mianowanym przez Ministra Sprawiedliwości.
W dniu 30 października 2017 r. Krajowa Rada Sądownictwa (dalej: KRS) wydała komunikat o złożeniu sprzeciwu wobec powierzenia obowiązków sędziego 265 asesorom, którzy zostali mianowani przez Ministra Sprawiedliwości oraz złożyli wobec niego ślubowanie.
Rzecznik Praw Obywatelskich monitoruje sytuację dotyczącą sposobu funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, która w sposób bezpośredni przekłada się na realizację konstytucyjnego prawa każdego człowieka do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
Rzecznik z ogromną nadzieją przyjął informację o możliwości rozważenia przez KRS skorzystania z rozwiązania zawartego w ustawie o Krajowej Radzie Sądownictwa, zgodnie z którym, „w przypadku ujawnienia nowych okoliczności Rada może z urzędu lub na wniosek uczestnika postępowania ponownie rozpatrzyć sprawę”. Rzecznik w pełni popiera postulat przedstawicieli Stowarzyszenia „Iustitia”, że w obecnej sytuacji konieczne jest znalezienia rozwiązania, które zagwarantuje pełnienie urzędu przez należycie przygotowane do tego osoby. Nie można bowiem zapominać o gwarancjach wynikających z Konstytucji, zapewniających każdemu obywatelowi prawo dostępu do służby publicznej na równych zasadach.
W przekonaniu Rzecznika zastosowanie w opisanej sytuacji możliwości ponownego rozpatrzenia sprawy asesorów przez KRS służyć będzie realizacji zasady sprawiedliwości proceduralnej w postępowaniu przed KRS oraz dobru wymiaru sprawiedliwości. Zasada ta stanowi jeden z proceduralnych standardów w postępowaniu przed organami władzy publicznej w demokratycznym państwie prawa. Uwzględnienie takiego sposobu rozwiązania aktualnej sytuacji przez KRS, jeżeli zostanie zaakceptowane, doprowadzi do tego, iż to od indywidualnej decyzji asesora zależeć będzie, czy zwróci się on do KRS z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie jego sprawy, czy też wybierze rozwiązanie polegające na wniesieniu odwołania do Sądu Najwyższego.
W obecnym stanie prawnym brak jest podstawy prawnej do ponownego wpisania asesorów – wobec których wyrażony został sprzeciw przez KRS – na listę sporządzaną przez Dyrektora KSSiP i do ponownego mianowania ich przez Ministra Sprawiedliwości na stanowisko asesorskie. Przyjęcie powyższej interpretacji, przy braku inicjatywy ze strony ustawodawcy, może w rezultacie prowadzić do pozbawienia tych osób szansy na pełnienie urzędu asesora, a także możliwości ubiegania się o urząd sędziego.
Zaniepokojenie Rzecznika wzbudza również sytuacja prawna referendarzy sądowych i asystentów sędziów, którzy w latach 2011–2016 zdali egzamin sędziowski, a nie ukończyli aplikacji sędziowskiej w KSSiP. W stosunku do tych osób podnoszone są bowiem wątpliwości, czy spełniają one przesłanki do powołania na stanowisko asesora sądowego oraz czy zasadne jest stosowanie wobec nich przepisów ustawy o KRS, w zakresie możliwości ponownego rozpatrzenia ich sprawy przez KRS.
Z P.u.s.p. wynika, iż jednym z warunków mianowania na stanowisko asesora sądowego jest ukończenie aplikacji w KSSiP. Niemniej jednak, w ocenie Rzecznika, art. 15 ust. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej stanowił lex specialis – był więc szczególną podstawą do wpisania osób, które zdały egzamin sędziowski, ale nie odbyły aplikacji w KSSiP – na listę sporządzoną przez Dyrektora KSSiP, która była następnie podstawą do dokonania minowania na asesora sądowego przez Ministra Sprawiedliwości.
Przyjęcie odmiennej interpretacji prowadziłoby do uznania bezcelowości wprowadzenia do porządku prawnego art. 15 ust. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej, a więc do podważenia fundamentalnego założenia demokratycznego państwa prawnego o racjonalności działań prawodawcy. Uniemożliwiłoby również realizację konstytucyjnego prawa dostępu do służby publicznej na równych zasadach.
Rzecznik wskazał ponadto, zgodnie z regulacjami zawartymi w ustawie nowelizującej, Minister Sprawiedliwości mianuje asesorów sądowych na podstawie listy klasyfikacyjnej sporządzonej przez Dyrektora KSSiP. Warunkiem umieszczenia na liście jest złożenie egzaminu sędziowskiego z wynikiem pozytywnym. Minister Sprawiedliwości nie ma więc możliwości odmówić powołania na asesora, jeżeli kandydat znajduje się na liście, nie ma też wpływu na to, w jakim sądzie będzie on orzekał. W konsekwencji nie można podnosić wobec asesorów zarzutu w postaci „wyselekcjonowania” ich przez Ministra Sprawiedliwości – Minister nie posiada bowiem w tym zakresie możliwości dyskrecjonalnego decydowania o tym, kto zostanie mianowany asesorem sądowym. Niezasadne jest też przenoszenie na grunt obecnej debaty poprzedniego sporu odnoszącego się do nieobsadzania przez przedstawiciela władzy wykonawczej stanowisk sędziowskich i asesorskich w sądach powszechnych.
Rzecznik zwrócił się z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie oraz o podjęcie odpowiednich działań, mających na celu zapewnienie skutecznej ochrony praw asesorów sądowych w postępowaniu przed KRS.