Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie problemów systemu ochrony zdrowia z dnia 2017-11-10.
Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie problemów systemu ochrony zdrowia.
Funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia pozostaje w zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich, ponieważ było i jest stałym przedmiotem kierowanych do niego skarg.
Najliczniej i najczęściej obywatele skarżą się na dostępność oraz jakość udzielanych świadczeń. Znane są i szeroko komentowane przypadki wpisywania na listę osób oczekujących na zabieg z terminem udzielenia świadczenia określonym nawet nie na kolejne lata, ale wręcz kolejne dekady. Występują bardzo liczne obszary wyraźnych deficytów, czego klasycznym już przykładem jest leczenie zaćmy.
W opinii Rzecznika niezbędne jest zakończenie praktyki faktycznego ograniczania dostępu do świadczeń finansowanych ze środków publicznych na podstawie aktów wewnętrznych Narodowego Funduszu Zdrowia. Należy zapewnić równy dostęp do poszczególnych świadczeń we wszystkich regionach kraju. W związku z rozstrzygnięciem Trybunału Konstytucyjnego w sprawie klauzuli sumienia, aktualna pozostaje też kwestia zagwarantowania pacjentom realnej możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego, którego udzielenia lekarz odmówił. Ponadto, regulacje dotyczące możliwości skorzystania z transgranicznej opieki zdrowotnej należy uczynić bardziej przyjaznymi dla pacjentów. Należy także wprowadzić regulacje dotyczące standardu żywienia w szpitalach, gdyż ich obecny brak powoduje, że żywienie pacjentów, finansowane w ramach kontraktów zawieranych przez NFZ, stanowi potencjalne źródło oszczędności w poszukiwaniu zwiększenia kwoty na bezpośrednie działania medyczne.
Rzecznik wskazał również, że opiekę zdrowotną nad szczególnie chronionymi kategoriami pacjentów należy doprowadzić do konstytucyjnego standardu. Konstytucja statuuje obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. Funkcjonowanie polskiego systemu ochrony zdrowia nasuwa jednak istotne wątpliwości, czy władze publiczne wywiązują się należycie z tego postulatu. Aktualne pozostają problemy związane z brakiem gwarancji ciągłości opieki zdrowotnej nad noworodkiem po opuszczeniu podmiotu leczniczego, zasadami dostępu małoletnich powyżej 15. roku życia do świadczeń ginekologicznych i urologicznych, standardami opieki okołoporodowej czy opieki zdrowotnej osób starszych.
Niewątpliwie, większej uwagi władz publicznych wymaga ochrona zdrowia psychicznego. Niepokój wzbudza zwłaszcza fakt, że Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2016–2020 wszedł w życie z blisko dziewięciomiesięcznym opóźnieniem, zaś ochrona zdrowia psychicznego jest w Polsce chronicznie niedofinansowana.
Rzecznik podkreślił, że należy zagwarantować prawo do świadczeń dla bezdomnych i innych osób nieuzyskujących dochodu. Choć obecnie funkcjonujący system powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego stwarza formalne możliwości objęcia tym ubezpieczeniem (i tym samym uzyskania prawa do świadczeń) znacznej części bezdomnych i innych osób nieuzyskujących dochodu, to jednak nie daje gwarancji uzyskania świadczeń. W tym kontekście należy zauważyć, że ogólne zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnego wymagają korekt. W skargach kierowanych do Rzecznika szczególnie często pojawia się kwestia zbiegu tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego i związany z nim obowiązek „wielokrotnego” opłacania składki zdrowotnej od każdego tytułu. Wątpliwości wzbudzają również zasady zgłaszania do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny ubezpieczonych.
Zdaniem Rzecznika poprawy wymaga też opieka zdrowotna osób zatrzymanych i osadzonych w zakładach karnych. Niezbędne jest przeprowadzenie – we współudziale Ministra Sprawiedliwości i Ministra Zdrowia – kompleksowej analizy funkcjonującego modelu i znalezienie optymalnych rozwiązań systemowych, które pozwolą na przezwyciężenie istniejących problemów.
Natomiast z aktualnych, istotnych problemów w zakresie polityki lekowej należy wskazać w szczególności konieczność dochowywania standardów demokratycznego państwa prawnego przy publikacji obwieszczeń Ministra Zdrowia w sprawie wykazów leków refundowanych. Przyjętą przez Ministerstwo Zdrowia praktyką jest bowiem publikowanie obwieszczeń na zaledwie kilka dni przed datą ich obowiązywania. Taki stan rzeczy, naruszający zasady wynikające z ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (zakładających przynajmniej 14-dniowy okres vacatio legis), powoduje niepewność u adresatów regulacji zawartych w obwieszczanych wykazach.
W opinii Rzecznika zasadne jest także: zaprzestanie zawierania treści normatywnych w obwieszczeniach w sprawie wykazów leków refundowanych, zniwelowanie różnic pomiędzy datą wejścia w życie decyzji refundacyjnych a faktyczną dostępnością objętych nimi leków oraz zapewnienie refundacji leków sprowadzanych w procedurze tzw. importu docelowego.
Rzecznik Praw Obywatelskich w dalszym ciągu pozostaje adresatem licznych skarg pacjentów, których uprawnienia zostały w ten, czy inny sposób naruszone. Badane przez Rzecznika sprawy indywidualne wykazały, że istnieje potrzeba podjęcia zdecydowanych działań na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji niektórych grup pacjentów. Szereg regulacji wymaga zmian w celu zapewnienia realizacji prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Niezałatwioną kwestią jest także brak jednolitych standardów zapewnienia dzieciom tzw. opieki pielęgnacyjnej w szpitalach, czyli możliwości przebywania rodzica (opiekuna) małoletniego pacjenta z podopiecznym w szpitalu.
Zdaniem Rzecznika konieczne jest doprowadzenie do pełnej realizacji prawa pacjenta do wyrażenia świadomej zgody na zabieg, a realizacja prawa pacjenta do łagodzenia bólu wymaga monitoringu. Niezbędne jest też uregulowanie dostępu do dokumentacji medycznej po śmierci pacjenta z należytym wyważeniem praw pacjenta i jego najbliższych. Zmian wymaga orzekanie o zdarzeniach medycznych, zaś pozasądowy mechanizm dochodzenia przez pacjentów roszczeń z tytułu zdarzeń medycznych w praktyce nie funkcjonuje.
Odbywające się regularnie akcje protestacyjne przedstawicieli poszczególnych zawodów medycznych wyraźnie wskazują, że nieodzownym elementem poprawy systemu ochrony zdrowia powinny być zmiany w zakresie wykonywania zawodów medycznych i okołomedycznych. Nie ulega wątpliwości, że istotnym problemem ochrony zdrowia w Polsce jest niedobór personelu medycznego (w szczególności lekarzy i pielęgniarek), a także warunki pracy personelu. Kwestie te rzutują zarówno na bezpieczeństwo pacjentów, jak również samych osób wykonujących zawody medyczne, czego dowodzą znane powszechnie przypadki zgonów w trakcie lub bezpośrednio po wielogodzinnych dyżurach. Rzecznik w poprzednich wystąpieniach dotyczących ochrony zdrowia zwracał uwagę m.in. na: konieczność zwiększenia liczby lekarzy niektórych specjalności, np. anestezjologów i geriatrów, poprawienie dostępu do specjalizacji, zapewnienie przestrzegania norm zatrudnienia personelu pielęgniarskiego czy powstrzymanie zjawiska odchodzenia pielęgniarek i położnych z zawodu. Palącymi kwestiami pozostaje ułatwienie dostępu lekarzy z zagranicy do udzielania świadczeń na terytorium RP oraz określenie norm czasu pracy lekarzy.