Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie równego dostępu do edukacji wyższej dla absolwentów szkół ponadpodstawowych.

Odpowiedź udzielona przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na poprzednie wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące problemów absolwentów szkół ponadpodstawowych z terminowym złożeniem świadectwa dojrzałości w procesie rekrutacji na studia nie rozwiewa wszystkich wątpliwości Rzecznika w przedmiotowym zakresie.

W ocenie Rzecznika wyjaśnienia wymaga w szczególności praktyka stosowania przez senaty uczelni przepisu art. 169 ust. 2a Prawa o szkolnictwie wyższym. Przepis ten powoduje istotne problemy interpretacyjne w trakcie tworzenia przez uczelnie uchwały w sprawie warunków, trybów oraz terminów rozpoczęcia i zakończenia rekrutacji na I rok studiów stacjonarnych oraz niestacjonarnych. W rezultacie uczelnie uwzględniają w uchwałach możliwość przeprowadzenia rekrutacji uzupełniającej, jednakże można zaobserwować też jednostkowe przypadki uwzględnienia w uchwale możliwości przeprowadzenia rekrutacji uzupełniającej tylko wtedy, gdy nie został wypełniony limit miejsc na studiach bądź uzależnienia od decyzji władz uczelni możliwości przeprowadzenia tejże rekrutacji.

Przykłady te są wynikiem niepoprawnej redakcji art. 169 ust. 2a in principio Prawa o szkolnictwie wyższym, bowiem zarówno z jego literalnego brzmienia, jak i uzasadnienia do projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw nie wynika bezwzględny obowiązek przeprowadzenia rekrutacji uzupełniającej przez uczelnię, a jedynie możliwość. Stąd też dochodzi do dowolności interpretacyjnych powyższego przepisu.

Ponadto, termin „rekrutacja uzupełniająca” kojarzony jest powszechnie z rekrutacją, która ogłaszana jest dla wszystkich kandydatów w przypadku niewypełnienia limitu miejsc na danym kierunku studiów. Zastosowanie w art. 169 ust. 2a Prawa o szkolnictwie wyższym tego określenia prowadzić może do chaosu terminologicznego.

Art. 169 ust. 2a in fine Prawa o szkolnictwie wyższym budzi wątpliwości także z tego względu, że przewiduje możliwość wzięcia udziału w rekrutacji uzupełniającej tylko kandydatom, którym podwyższony został wynik egzaminu maturalnego w związku z odwołaniem, tj. w związku z pozytywnym rozstrzygnięciem Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego. Przepis ten wyklucza natomiast możliwość wzięcia udziału w rekrutacji uzupełniającej kandydatów, którym wynik został podwyższony w związku ze złożeniem wniosku, tj. w związku z pozytywnym rozpatrzeniem wniosku o weryfikacją sumy punktów z części pisemnej egzaminu maturalnego.

W opinii Rzecznika zaproponowane w Prawie o szkolnictwie wyższym rozwiązanie prawne w odniesieniu do absolwentów, których praca maturalna została błędnie sprawdzona przez komisję egzaminacyjną, może stanowić naruszenie prawa do równego dostępu do edukacji wyższej, bowiem nie gwarantuje możliwości wzięcia udziału w rekrutacji na studia wszystkim absolwentom, będącym w opisywanej sytuacji.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o analizę problemu, przedstawienie szczegółowych wyjaśnień w sprawie oraz wzięcie powyższych wątpliwości pod uwagę w trakcie prac legislacyjnych nad reformą szkolnictwa wyższego.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego w piśmie z 19 grudnia 2017 r. wskazał, że wskutek wystąpienia Rzecznika, mając na względzie konieczność zapewnienia równego dostępu do nauki, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zwróciło się do Ministerstwa Edukacji Narodowej z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie stosowania przez uczelnie art. 169 ust. 2a Prawa o szkolnictwie wyższym. Opinia MEN w tej sprawie jest istotna. Może się bowiem okazać, że osoby które dokonały weryfikacji wyników matury i otrzymały świadectwo dojrzałości bądź nowe świadectwo dojrzałości mają możliwość aplikowania na studia jeszcze w pierwszym terminie rekrutacji, bez konieczności oczekiwania na rekrutację uzupełniającą. Sprawa ta wymaga jednak dalszych wyjaśnień, w tym porównania procedur ustalonych przez uczelnie, pod kątem terminów ogłaszania wyników matur oraz terminów przewidzianych na złożenie i rozpatrzenie wniosku o weryfikację w odniesieniu do terminów rekrutacji na studia. Sekretarz Stanu nie podzielił twierdzenia Rzecznika, jakoby z kwestionowanego przepisu wynikała dowolność dla uczelni, czy uchwalać procedury rekrutacji uzupełniającej, czy też nie. Zdaniem resortu nie należy się obawiać chaosu terminologicznego, czy też niewłaściwej interpretacji przepisu. Jednocześnie Sekretarz Stanu zapewnił, że zastrzeżenia Rzecznika oraz opinia Ministerstwa Edukacji Narodowej będą wzięte pod uwagę w trakcie prac legislacyjnych nad projektem Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce.