Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie wykorzystania instytucji wygaśnięcia stosunków pracy wobec pracowników Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej.

Analiza przyjmowanych ostatnio regulacji ustawowych dotyczących przekształceń organizacyjnych w sferze administracji publicznej wskazuje, że zasadą powszechnie stosowaną stało się wykorzystywanie instytucji wygaśnięcia stosunków pracy. Zapewnia ona możliwość kontynuacji zatrudnienia w nowej jednostce jedynie tym pracownikom, którym pracodawca złożył taką ofertę nowych warunków pracy i płacy i została ona przyjęta.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich standardów ochrony pracy nie spełniają przepisy ustawy o Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. W świetle art. 41 pkt 3 tej ustawy pracownicy Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej stają się pracownikami Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. Stosunki pracy z tymi pracownikami wygasają po upływie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, a więc z dniem 31 grudnia 2017 r., jeżeli przed upływem tego terminu nie zostaną im zaproponowane nowe warunki pracy i płacy albo w razie nieprzyjęcia nowych warunków pracy i płacy.

Rzecznik zwrócił uwagę na lakoniczność przepisów regulujących sytuację przejmowanych pracowników, którym nie zaproponowano nowych warunków pracy i płacy. Ustawodawca ograniczył się bowiem do wskazania samego skutku, którym jest wygaśnięcie stosunku pracy. Nie wskazano natomiast żadnych kryteriów, którymi należałoby się kierować przy podejmowaniu decyzji o zaproponowaniu albo niezaproponowaniu nowych warunków pracy i płacy, czyli w rzeczywistości decyzji dotyczącej kontynuacji zatrudnienia. Brak jest regulacji odnoszących się do pracowników objętych szczególną ochroną trwałości stosunku pracy. Ustawa nie wprowadza także obowiązku poinformowania z odpowiednim wyprzedzeniem pracowników o projektowanych zmianach związanych z możliwością kontynuowania zatrudnienia lub braku takiej możliwości.

Ponadto Rzecznik zauważył, że kwestionowana regulacja uniemożliwia w praktyce pracownikom likwidowanych instytucji dochodzenie ich praw na drodze sądowej poprzez znaczne ograniczenie kognicji sądów. Wynika to z istoty konstrukcji wygaśnięcia umowy o pracę. Wygaśnięcie następuje niezależnie od woli stron w sposób automatyczny z mocy prawa. Zdarzeniami tymi są stany faktyczne, w szczególności dotyczące upływu czasu. Jedynie w przypadku naruszenia przez pracodawcę przepisów o wygaśnięciu umowy o pracę pracownik będzie mógł się domagać przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach lub zażądać zasądzenia odszkodowania.

W świetle powyższego, zdaniem Rzecznika, znajdująca ostatnio szerokie zastosowanie konstrukcja wygaszania stosunków pracy nie zapewnia efektywnej ochrony sądowej pracownikom tracącym zatrudnienie w związku z przekształceniami administracji publicznej. Przepisy te – jako szczególne i późniejsze – wyłączają ochronę trwałości stosunku pracy w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o ustosunkowanie się do podniesionych problemów.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego pismem z 17 kwietnia 2018 r. poinformował, że instytucja wygaszania stosunków pracy była podyktowana powierzeniem Dyrektorowi tworzonej Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej misji ukształtowania nowej struktury organizacyjnej, uwzględniającej zarówno szeroki zakres nowych zadań, jak i odmienny, od dotychczas praktykowanego w Biurze, sposób ich realizacji. Minister podkreślił, że zgodnie z przepisami ustawy o Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej Dyrektor jest podmiotem, który dokonuje za Agencję jako pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy wobec jej pracowników. W tym zakresie Dyrektor Agencji, jako pracodawca byłych pracowników Biura od dnia 1 października 2017 r. był odpowiedzialny za realizację obowiązków przewidzianych w Kodeksie pracy. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie jest uprawniony do oceny zasadności oraz celowości działań podejmowanych przez Dyrektora wobec pracowników Agencji i nie miał też wpływu na dobór osób, którym przedstawił nowe warunki pracy i płacy. Minister poinformował również, że w celu przeprowadzenia obiektywnej i rzetelnej oceny pracy poszczególnych pracowników Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej opracowano wewnętrzny schemat kryteriów dotyczących oceny wiedzy, kompetencji i postaw pracowników, którymi to zasadami kierował się Dyrektor dokonując obserwacji ich pracy.