Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie odpowiedzialności karnej za brak zawiadomienia o popełnieniu niektórych przestępstw z dnia 2018-03-07.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie odpowiedzialności karnej za brak zawiadomienia o popełnieniu niektórych przestępstw.
Przedmiotem zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problematyka odpowiedzialności karnej za brak zawiadomienia o popełnieniu niektórych przestępstw określonej w art. 240 Kodeksu karnego. W ocenie Rzecznika analiza tego przepisu nasuwa wątpliwości co do jego dalszego obowiązywania. Szczególną uwagę zwraca wysokość sankcji grożącej za zaniechanie obowiązku zawiadomienia, która przewiduje karę pozbawienia wolności do lat 3, bez możliwości orzeczenia kar wolnościowych oraz częściowa niekonsekwencja w zakresie katalogu czynów zabronionych, w przypadku których istnieje obowiązek niezwłocznego zawiadomienia organów ścigania pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Zagrożenie ustawowe za ww. przestępstwo zdaje się stanowić zbyt surową reakcję karną na zachowanie osoby, której cały związek z przestępstwem objętym obowiązkiem zawiadomienia sprowadza się do posiadania wiarygodnej wiadomości o nim oraz braku zawiadomienia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw. Rzecznik zwrócił uwagę, że w polskim systemie prawnym zarówno osoba fałszywie zawiadamiająca o przestępstwie, jak i fałszywie oskarżająca inną osobę, podlega łagodniejszej karze tj. grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Katalog czynów zabronionych, o popełnieniu których należy powiadomić organy ścigania pod groźbą kary, jest wyliczony enumeratywnie. W związku z tym katalog ten charakteryzuje się niekonsekwencją i nie uwzględnia wszystkich przestępstw z danej kategorii. Przykładowo, spośród przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu ustawodawca w art. 240 k.k. wymienił zabójstwo oraz spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowi, łącznie z nieumyślnym spowodowaniem ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, lecz pominął inne czyny skutkujące utratą życia, jak dzieciobójstwo czy też eutanazję.
Ponadto, w opinii Rzecznika art. 240 Kodeksu karnego niesie zagrożenie w zakresie tajemnic zawodowych. Obowiązek zawiadomienia uchyla bowiem tajemnicę lekarską, dziennikarską, psychologiczną, adwokacką, notarialną i inne. Takie unormowanie zdaje się podważać rolę społeczną osób, którym tajemnica zawodowa jest niezbędna dla prawidłowego wykonywania zawodów zaufania publicznego. Dlatego zasadnym jest wyłączenie tajemnic zawodowych z zakresu omawianego przepisu, przy zachowaniu możliwości uchylenia tajemnicy zawodowej jedynie przez sąd w trakcie postępowania karnego.
Zdaniem Rzecznika analiza obowiązującego zakresu norm wynikających z art. 240 k.k. wskazuje na konieczność dokonania stosownych zmian legislacyjnych, mających na celu usunięcie mankamentów ujawniających się w świetle obecnego brzmienia przepisu.
W związku z tym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie zasadności zainicjowania odpowiednich zmian w tym zakresie.