Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie nowelizacji ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy o Sądzie Najwyższym z dnia 2018-04-13.
Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie nowelizacji ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy o Sądzie Najwyższym.
W dniu 12 kwietnia 2018 r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy o Sądzie Najwyższym. Ustawa została przekazana do rozpatrzenia przez Senat.
W przypadku niniejszej ustawy Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na problemy, które wiążą się z zapewnieniem każdemu prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Ustawa budzi poważne wątpliwości z punktu widzenia ochrony wolności i praw obywatelskich.
Zgodnie z ustawą o Sądzie Najwyższym z 8 grudnia 2017 r., sędzia SN przechodzi w stan spoczynku po ukończeniu 65. roku życia. Nie stanie się tak, jeśli nie później niż na 6 miesięcy i nie wcześniej niż na 12 miesięcy przed tym, złoży oświadczenie o woli dalszego zajmowania stanowiska i przedstawi zaświadczenie o zdolności ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, a Prezydent wyrazi na to zgodę. Przedtem głowa państwa może zasięgnąć opinii Krajowej Rady Sądownictwa. W ustawie przekazanej do Senatu dodaje się jedynie stwierdzenie, że KRS wydaje taką opinię w terminie 30 dni. W ocenie Rzecznika uzupełnienie procedury o możliwość zasięgnięcia opinii KRS nie zmienia faktu, że artykuł ustawy będzie niezgodny z konstytucyjną zasadą podziału władz oraz zasadą odrębności i niezależności władzy sądowniczej. Co więcej, zdaniem Rzecznika, brak obowiązku uzasadnienia stanowiska Prezydenta narusza prawo do informacji o sprawach publicznych. Pozostawienie tej sfery całkowitemu uznaniu Prezydenta nie ma żadnego uzasadnienia konstytucyjnego, zwłaszcza z punktu widzenia prawa do rozpatrzenia sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd. W przekonaniu Rzecznika ewentualna odmowa Prezydenta wobec dalszego pełnienia stanowiska przez sędziego SN nie powinna mieć cech działania arbitralnego, co wynika z zasady demokratycznego państwa prawnego oraz zasady legalizmu. W konsekwencji proponowane przepisy naruszają także art. 60 Konstytucji, gwarantujący prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.
Rzecznik zwrócił również uwagę na fakt, iż art. 37 § 1 ustawy o SN po zmianach nie będzie mieć zastosowania wobec sędziów zajmujących obecnie stanowiska w Sądzie Najwyższym, którzy osiągnęli już wiek przechodzenia w stan spoczynku, zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym. Proponowany obecnie przepis będzie miał bowiem wyłącznie zastosowanie pro futuro. Uchwalane przepisy nie będą zatem stanowić przeszkody do dokonania wymiany kadrowej w Sądzie Najwyższym, a co za tym idzie do pogwałcenia Konstytucji, prawa UE oraz zasady niezależności sądownictwa.
Zaproponowane w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych zmiany prima facie zdają się zwiększać zakres udziału przedstawicieli władzy sądowniczej – w postaci Krajowej Rady Sądownictwa (dalej jako: KRS) w procedurze odwoływania prezesów i wiceprezesów sądów oraz w trakcie badania, czy sędzia sądu powszechnego, po ukończeniu 65 roku życia może w dalszym ciągu pełnić swoją funkcję. Jednakże na ocenę wskazanych propozycji legislacyjnych, zdaniem Rzecznika, rzutują rozwiązania przyjęte w uchwalonej w dniu 8 grudnia 2017 r. ustawie zmieniającej ustawę o Krajowej Radzie Sądownictwa, przyznające Sejmowi RP prawo wyboru 15 sędziów do KRS. Przekazanie władzy ustawodawczej uprawnienia w tym zakresie prowadzi zaś do niedopuszczalnej ingerencji w zarządzanie wymiarem sprawiedliwości, a w konsekwencji do naruszenia Konstytucji oraz zasady trójpodziału i równowagi władz.
Rzecznik przedstawił Marszałkowi powyższe uwagi z prośbą o uwzględnienie ich w toku procesu legislacyjnego.