Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich



Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji zawierające propozycje rozwiązań służących ograniczeniu zjawiska mowy nienawiści w internecie z dnia 2018-04-11.

Adresat:
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji
Sygnatura:
XI.518.50.2017
Data sprawy:
2018-04-11
Rodzaj sprawy:
wystąpienie o charakterze generalnym (WG)
Nazwa zepołu:
Zespół do spraw Równego Traktowania
Wynik sprawy:
Opis sprawy:

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji zawierające propozycje rozwiązań służących ograniczeniu zjawiska mowy nienawiści w internecie.

Rzecznik Praw Obywatelskich z satysfakcją przyjął informację o powołaniu przez Prezesa Rady Ministrów Międzyresortowego Zespołu do spraw przeciwdziałania propagowaniu faszyzmu i innych ustrojów totalitarnych oraz przestępstwom nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość (dalej: Zespół lub Zespół Międzyresortowy). Problematyka zwalczania tego rodzaju przestępczości pozostaje w kręgu zainteresowań Rzecznika, również z uwagi na pełnienie funkcji niezależnego organu ds. realizacji zasady równego traktowania.

Szczególnie istotne wydaje się przygotowanie odpowiednich narzędzi służących ograniczeniu zjawiska mowy nienawiści w internecie, czyli pojawiających się w sieci internetowej wypowiedzi propagujących ideologie rasistowskie, faszyzm lub inne ideologie totalitarne oraz nawołujących do nienawiści lub znieważających poszczególne osoby lub grupy osób ze względu na określone cechy, jak: narodowość, przynależność etniczna, wyznanie lub bezwyznaniowość, ale także wiek, niepełnosprawność, orientacja seksualna czy tożsamość płciowa.

Jednym z najczęściej zalecanych środków walki z internetową mową nienawiści jest tworzenie kodeksów dobrych praktyk przez dostawców usług internetowych, ale też przez organizacje pozarządowe, w tym, w szczególności, przez organizacje handlowe, zawodowe lub konsumenckie. Na państwach, tj. władzy publicznej, spoczywa obowiązek wspierania takich działań.

Wśród propozycji Rzecznika dla Zespołu znalazły się takie optymalne rozwiązania jak: wyznaczenie niezależnego organu doradczego lub punktu kontaktowego, który we współpracy z branżą internetową i organizacjami pozarządowymi opracowałby kodeks dobrych praktyk; zapewnienie takiemu organowi uprawnień do rozpatrywania skarg na działalność administratorów stron internetowych, prowadzenia postępowań wyjaśniających oraz wymierzania proporcjonalnych sankcji administracyjnych w razie stwierdzenia uchybień; doprecyzowanie zasad współpracy dostawców usług internetowych z organami ścigania, w tym - uregulowanie zakresu gromadzonych danych oraz terminu ich udostępnienia organom ścigania; nałożenie na komercyjnych dostawców usług internetowych obowiązku informowania organów ścigania o przestępstwach związanych z mową nienawiści oraz o działalności organizacji, o których mowa w art. 13 Konstytucji; nałożenie na dostawców usług internetowych obowiązku wprowadzenia formularza umożliwiającego zgłaszanie on-line przypadków mowy nienawiści; doprecyzowanie obowiązku dostawców usług do usunięcia mowy nienawiści lub uniemożliwienia dostępu do nich w określonym terminie od otrzymania wiarygodnej wiadomości; nałożenie na największych, komercyjnych dostawców usług internetowych obowiązku monitorowania przechowywanych danych w kierunku identyfikacji i usuwania mowy nienawiści; opracowanie i prowadzenie publicznie dostępnej listy zaufanych podmiotów zgłaszających oraz wprowadzenie ustawowego zakazu stosowania mowy nienawiści w internecie.

Rekomendacje międzynarodowych organów ochrony praw człowieka odnoszą się do pojęcia mowy nienawiści, które jest różnie definiowane. Zasadne byłoby zatem wprowadzenie ustawowej definicji mowy nienawiści. Zdaniem Rzecznika warto rozważyć, czy jej zakres nie powinien wykraczać poza katalog przestępstw motywowanych nienawiścią, określonych w przepisach Kodeksu karnego (z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu bezwyznaniowości).

Rzecznik zwrócił uwagę, że najszerzej stosowaną definicją mowy nienawiści jest ta zawarta w rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy w kwestii wypowiedzi szerzących nienawiść. Zgodnie z tą rekomendacją za mowę nienawiści powinna zostać uznana każda forma wypowiedzi, która rozpowszechnia, podżega, propaguje lub usprawiedliwia nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm lub inne formy nienawiści oparte na nietolerancji, włączając w to nietolerancję wyrażaną w formie agresywnego nacjonalizmu lub etnocentryzmu, dyskryminacji lub wrogości wobec mniejszości, migrantów lub osób wywodzących się ze społeczności imigrantów.

Rzecznik zwrócił się do Ministra o rozważenie sugestii przedstawionych w niniejszym wystąpieniu, tak w odniesieniu do prac Zespołu Międzyresortowego, ewentualnych działań legislacyjnych inicjowanych przez Zespół lub podległy Ministrowi resort, jak i działań pozalegislacyjnych.

 


Data odpowiedzi:
2018-05-08
Opis odpowiedzi:
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 8 maja 2018 r. poinformował, że przesłane przez Rzecznika uwagi są obecnie przedmiotem analiz w ramach prac Międzyresortowego Zespołu ds. przeciwdziałania propagowania faszyzmu i innych ustrojów totalitarnych oraz przestępstwom nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość. Szczegółowe ustosunkowanie się do wystąpienia Rzecznika będzie możliwe dopiero po ukończeniu praw ww. zespołu.