Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów oraz Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w sprawie niekonstytucyjności ograniczenia dostępu do służby publicznej wobec sędziów, asesorów i ławników posiadających dodatkowe obywatelstwo z dnia 2018-05-23.
Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów oraz Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w sprawie niekonstytucyjności ograniczenia dostępu do służby publicznej wobec sędziów, asesorów i ławników posiadających dodatkowe obywatelstwo.
Dnia 3 kwietnia 2018 r. weszła w życie ustawa o Sadzie Najwyższym, której przepisy prowadzą do ograniczenia dostępu do służby publicznej wobec sędziów, asesorów i ławników. Takie negatywne skutki wobec wskazanej grupy osób wynikają z wprowadzenia przez ustawodawcę wymogu posiadania przez nich wyłącznie obywatelstwa polskiego w przypadku kandydowania na wskazane powyżej stanowiska.
W dotychczasowej korespondencji w przedmiotowej sprawie, wystosowanej m.in. do Ministra Sprawiedliwości, Rzecznik Praw Obywatelskich wskazywał, że zakaz polegający na posiadaniu dodatkowego obywatelstwa innego państwa przez kandydatów na stanowisko sędziego, asesora, czy ławnika albo też osób piastujących już ten urząd jest niezgodny z konstytucyjnymi standardami wynikającymi z art. 60 i art. 32 Konstytucji. Wprowadzenie wskazanego kryterium pozostaje także w sprzeczności z wykładnią systemową.
Ponadto, z przepisów ustawy o SN wynika, że „sędzia albo asesor sądowy, który w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy nie spełnia wymogu posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego powinien w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy zrzec się obywatelstwa obcego państwa. W przypadku bezskutecznego upływu terminu, o którym mowa w § 1, stosunek służbowy sędziego albo asesora sądowego wygasa”.
W opinii Rzecznika niedopuszczalne jest wprowadzanie przez ustawodawcę automatyzmu utraty urzędu w razie zaistnienia ustawowo określonych przesłanek w świetle art. 180 ust. 2 Konstytucji. Dodatkowo, art. 180 ust. 2 Konstytucji przewiduje gwarancję, jaka musi zostać zachowana w przypadku odstąpienia od zasady nieusuwalności sędziów w postaci złożenia sędziego z urzędu. Jest nią, przewidziany przez Ustrojodawcę, wymóg polegający na tym, iż „złożenie sędziego z urzędu może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu”. Oznacza to, że żaden inny organ władzy publicznej nie może mieć kompetencji do podejmowania rozstrzygnięć w tym zakresie.
Pomimo wagi przedstawionego problemu i pisma skierowanego do Ministra Sprawiedliwości, Rzecznik nie otrzymał dotąd odpowiedzi w tej sprawie. Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Premiera z prośbą o osobiste zainteresowanie się kwestią poruszoną w niniejszym wystąpieniu.
Natomiast w piśmie do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych Rzecznik poinformował, iż z doniesień medialnych i skarg wpływających do Biura RPO wynika, że Ministerstwo Sprawiedliwości zbiera od sędziów oświadczenia o posiadanym obywatelstwie. Resort przetwarza w ten sposób dane osobowe, działając bez wymaganej konstytucyjnie podstawy prawnej, bowiem ustawa o SN nie przewiduje podstawy do gromadzenia tego typu danych przez Ministra Sprawiedliwości. W ocenie Rzecznika nie znajduje także zastosowania żadna z przesłanek, o której mowa w przepisach ustawy o ochronie danych osobowych.
Z tego względu Rzecznik zwrócił się do GIODO o zbadanie niniejszej sprawy oraz podjęcie działań zgodnie z posiadanymi kompetencjami, w tym o nakazanie zaprzestania przetwarzania danych przez Ministra Sprawiedliwości, które zostały zebrane bez podstawy prawnej.