Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie warunków i czasu pełnienia służby w Policji.

W wyniku kontroli przestrzegania praw i wolności obywatelskich w Komendzie Miejskiej Policji (KMP) w B. ujawnił się problem dziesięciogodzinnych służb Wydziału Patrolowo-Interwencyjnego (WPI) pełnionych w indywidualnym rozkładzie czasu służby. Z uzyskanych informacji wynika także, że większość (z ok. 180 etatów) funkcjonariuszy WPI KMP B. ma ustalony indywidualny czas służby.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich korzystanie z indywidualnego rozkładu czasu służby dla standardowego planowania służb wskazuje na możliwość nadużycia prawa, jest to bowiem wykorzystywanie instytucji prawnej wbrew jej celowi i funkcji.

Rzecznik wskazał, że pozostawienie przełożonym możliwości decydowania o prawie do wypoczynku w indywidualnym czasie pełnienia służby budzi wątpliwości z punktu widzenia art. 66 ust. 2 Konstytucji. Należy podkreślić, że na poziomie konstytucyjnym, określenie maksymalnego dobowego i średniotygodniowego czasu pracy (służby), ale także minimalnych okresów wypoczynków dobowych i tygodniowych powinno zostać uczynione w ustawie. Tymczasem w omawianym przypadku określenie maksymalnego dobowego czasu służby oraz minimalnego dobowego czasu wypoczynku nastąpiło w formie aktu wykonawczego, co samo w sobie budzi wątpliwości z punktu widzenia art. 66 ust. 2 Konstytucji. Nie mniej jednak – niezgodnie z art. 33 ust. 6 ustawy o Policji – minister właściwy do spraw wewnętrznych, w § 7 subdelegował ustalenie indywidualnego rozkładu czasu służby na przełożonego właściwego w sprawach osobowych lub upoważnionego przez niego kierownika komórki organizacyjnej (Naczelnika WPI). Przy tym ustawowe ograniczenie dotyczy jedynie maksymalnego tygodniowego czasu służby, który określony został w art. 33 ust. 2 ustawy o Policji. Regulacja taka wywołuje wątpliwości z punktu widzenia wynikającego z art. 92 ust. 2 Konstytucji — zakazu subdelegacji. Jednocześnie Rzecznik zauważył, że maksymalny dobowy wymiar czasu służby w ogóle nie został określony w ustawie o Policji, co przedmiotowym zakresie przesądza o blankietowym charakterze upoważnienia do wydania aktu wykonawczego, a tym samym determinuje naruszenie art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Rzecznik zwrócił uwagę, że bardziej elastyczne kształtowanie rozkładu czasu służby mogłoby stanowić jeden z argumentów przemawiających, odpowiednio, za pozostaniem, względnie podjęciem służby w Policji. Chodzi w szczególności o realizację postulatów pozwalających na wykonywanie zadań ustawowych i godzenie przez zainteresowanych ról zawodowych i rodzinnych. Do rozwiązań takich należą: możliwość pełnienia służby na pół etatu (adresowana do rodziców albo policjantów seniorów/w okresie rekonwalescencji), elastyczny czas służby (ruchome godziny rozpoczęcia i zakończenia służby np. pion kryminalny), służba na odległość (za pośrednictwem internetu np. pion cyberprzestępczości), czy policyjne żłobki i przedszkola. Aktualne pozostają także problemy braku zaliczania do czasu służby dyżurów domowych oraz zasad korzystania z przerw na karmienie.

W świetle powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie możliwości podjęcia inicjatywy ustawodawczej w celu dostosowania istniejących w pragmatyce służbowej policjantów norm czasu służby do wymagań konstytucyjnych, a także usprawnienia sposobu pełnienia służby przez policjantów.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 12 września 2018 r. nie podzielił zastrzeżeń Rzecznika wskazując m.in., że indywidualny rozkład czasu służby policjanta jest ustalany w szczególnie uzasadnionych przypadkach (na wniosek policjanta) oraz w ramach normy czasu służby, o której mowa w art. 33 ust. 2 ustawy o Policji, w zakresie konkretnego systemu czasu służby i nie może naruszać charakterystycznych dla niego zasad ochronnych, tj. np. maksymalnego dobowego wymiaru czasu służby obowiązującego w danym systemie czasu służby, przeciętnie 40-godzinnej tygodniowej normy czasu służby, dobowego i tygodniowego prawa funkcjonariusza do odpoczynku, a także prawa do jednej na trzy tygodnie niedzieli wolnej od służby. Funkcjonariusze Policji nie są pracownikami w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy, a stosunek służbowy policjanta nie jest stosunkiem pracy. Zatem przepisy prawa pracy mają zastosowanie do policjantów tylko w takim zakresie, na jaki pozwala ustawa o Policji i wydane na jej podstawie akty wykonawcze. W ocenie resortu rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie rozkładu czasu służby policjantów, wskazując na możliwość pełnienia służby w podstawowym, zmianowym lub indywidualnym rozkładzie czasu pracy zapewnia elastyczność kształtowania rozkładu czasu służby, z jednoczesnym uwzględnieniem specyfiki zadań realizowanych przez funkcjonariuszy Policji.