Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie statusu prawnokarnego strażników leśnych.

W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje kwestia statusu prawnokarnego strażnika leśnego, zwłaszcza w kontekście postępowań karnych dotyczących nadużycia uprawnień (przekroczenia obowiązków służbowych) przez strażników leśnych podejmujących interwencje dotyczące zdarzeń na terenie Puszczy Białowieskiej.

Rzecznik otrzymał pismo z Prokuratury Rejonowej, z którego wynika, że obecnie prowadzonych jest pięć takich postępowań. W jednej ze spraw Komenda Powiatowa Policji umorzyła śledztwo w sprawie przekroczenia uprawnień przez funkcjonariuszy Straży Leśnej. W uzasadnieniu wskazano, że definicja funkcjonariusza publicznego podana w art. 115 § 13 k.k. tworzy zamknięty katalog, w którym nie są wymienieni pracownicy Służby Leśnej, więc i strażnicy leśni, a co za tym idzie nie są oni funkcjonariuszami publicznymi. Mimo to, zgodnie z art. 46 ustawy o lasach pracownicy Służby Leśnej przy wykonywaniu czynności służbowych korzystają z ochrony prawnej, jaką normy prawa karnego gwarantują funkcjonariuszom publicznym. Ponadto, zgodnie z art. 47 ust. 2 ww. ustawy strażnicy leśni przy wykonywaniu zadań mają prawo m.in. do legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, jak również świadków przestępstwa lub wykroczenia, w celu ustalenia ich tożsamości; zatrzymywania i dokonywania kontroli środków transportu na obszarach leśnych oraz w ich bezpośrednim sąsiedztwie, w celu sprawdzenia ładunku oraz przeglądania zawartości bagaży, w razie zaistnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary; przeszukiwania pomieszczeń i innych miejsc, w przypadkach uzasadnionego podejrzenia o popełnienie przestępstwa, na zasadach określonych w Kodeksie postępowania karnego. Mają również prawo do noszenia broni palnej długiej i krótkiej, kajdanek zakładanych na ręce, pałki służbowej, ręcznego miotacza substancji obezwładniających oraz przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej.

W ocenie Rzecznika zachodzi zatem potrzeba zrównania ochrony funkcjonariusza publicznego z jego odpowiedzialnością karną za przestępstwa popełnione podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. Brak korelacji między tymi dwoma elementami prowadzi do sytuacji, w której obywatel jest surowo represjonowany za czyny skierowane przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu, nie posiada natomiast analogicznej ochrony w razie popełnienia przestępstwa na jego szkodę przez tego funkcjonariusza publicznego, co w konsekwencji prowadzi do sytuacji obrażającej poczucie słuszności i sprawiedliwości. Ponadto, zdaniem Rzecznika działania strażników leśnych głęboko wkraczają w sferę praw i wolności obywatelskich. Powinni więc ściśle przestrzegać warunków ustawowych podejmowania poszczególnych czynności oraz mieć zagwarantowaną swobodę wykonywania swoich uprawnień.

Mając powyższe na uwadze Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych zmierzających do uregulowania statusu prawnokarnego strażnika leśnego, zwłaszcza w kontekście postępowań karnych dotyczących nadużycia uprawnień przez strażników leśnych podejmujących interwencje.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 4 października 2018 r. poinformował, że propozycja Rzecznika nie zasługuje na uwzględnienie. Zauważył, że ustawodawca już w przeszłości uznał, że regulację, zgodnie z którą status funkcjonariusza publicznego obejmowałby również „inną osobę, korzystającą z mocy przepisów szczególnych z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych” należy usunąć z porządku prawnego. Ponadto, osoba niebędąca funkcjonariuszem publicznym zazwyczaj korzysta ze szczególnej ochrony prawnej jedynie w sferze związanej z określonymi działaniami zawodowymi. W istocie zatem, podobnie jak wypadku funkcjonariuszy publicznych, ustawodawca chroni nie tyle osobę, ile prawidłowy przebieg działań zawodowych przez nią podejmowanych, a przez to prawidłowe życie publiczne. Natomiast odpowiedzialność karną przewidzianą w art. 231 k.k. ponoszą wyłącznie osoby wskazane w art. 115 § 13 k.k., a więc wykonujące zawody szczególnego zaufania publicznego. Dodatkowo, Podsekretarz Stanu wskazał, że przyznawana przez prawo ochrona miewa charakter incydentalny i tymczasowy, zaś korzysta z niej każdy, kto w obronie koniecznej odpiera zamach na jakiekolwiek cudze dobro chronione prawem, albo biegły w związku z wykonywaniem czynności wynikających z postanowienia o zasięgnięciu opinii.