Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Energii w sprawie kar za wydobywanie kopalin bez koncesji.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęła skarga od osoby, która w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, wydobywała w okresie od grudnia 2010 r. do 21 maja 2011 r. piasek bez wymaganej koncesji, w związku z czym została ukarana karą grzywny oraz została na nią nałożona administracyjna kara pieniężna, o której mowa w art. 85a Prawa geologicznego i górniczego. Ustawa ta utraciła moc obowiązującą z dniem 1 stycznia 2012 r., jednakże ukształtowany w tej ustawie system kumulowania sankcji nakładanych na tę samą osobę za ten sam czyn, tj. wydobycie kopalin bez koncesji został przyjęty także na gruncie obowiązującej ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze. Rzecznik po przeanalizowaniu obowiązującej regulacji, powziął wątpliwości co do konstytucyjności mechanizmu karania za wydobywanie kopalin ze złóż bez koncesji w zakresie multiplikowania sankcji, jakie w takim przypadku mogą zostać nałożone oraz ich represyjności. Zapisy Prawa geologicznego i górniczego oznaczają, że wydobywanie kopalin bez wymaganej koncesji stanowi zarówno delikt administracyjny, będący podstawą ustalenia opłaty podwyższonej, zgodnie z art. 140 ust. 3 pkt 3 pr.g.g. z 2011 r. oraz wykroczenie albo przestępstwo, o którym mowa w przepisach Działu XI tej ustawy.

Rzecznik wskazał, że problem administracyjnych kar pieniężnych oraz ich łączenia z karami kryminalnymi stanowi istotne zagadnienie, którego konstytucyjność wielokrotnie stawała się przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego. Zasada ne bis in idem wyraża zakaz podwójnego (wielokrotnego) karania tej samej osoby fizycznej za popełnienie tego samego czynu zabronionego, mimo że nie została wprost sformułowana w Konstytucji, to zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – jako fundamentalna zasada prawa karnego – jest elementem zasady państwa prawnego. Z orzecznictwa Trybunału wynika również, że nawet jeśli sankcja została uregulowana w przepisach prawa administracyjnego, lecz ma charakter represyjny, nie może być stosowana jednocześnie z sankcją karną.

Odrębną kwestię od problemu multiplikowania sankcji stanowi proporcjonalność sankcji wynikających z pr.g.g. z 2011 r. Nawet przyjęcie, że opłata podwyższona jest sankcją administracyjną nie oznacza dowolności ustawodawcy w jej kształtowaniu. W świetle wynikającej z Konstytucji zasady proporcjonalności nie jest dopuszczalne stosowanie sankcji oczywiście nieadekwatnych, nieracjonalnych albo niewspółmiernie dolegliwych. Nie kwestionując zatem zasadności wprowadzenia przez ustawodawcę opłaty za wydobywanie kopalin bez koncesji, zdaniem Rzecznika, wątpliwości budzi jej wysokość. Opłata podwyższona, zgodnie z art. 140 ust. 3 pkt 3 pr.g.g. z 2011 r., ustalana jest w wysokości czterdziestokrotnej stawki opłaty eksploatacyjnej dla danej kopaliny pomnożonej przez ilość wydobytej bez koncesji kopaliny.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zajęcie stanowiska w przedmiotowej sprawie oraz o odniesienie się do kwestii proporcjonalności sankcji za wydobycie kopalin bez koncesji oraz zasadności ich multiplikowania.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Energii w piśmie z 26 października 2018 r. poinformował, że w ocenie resortu nie budzi wątpliwości konstytucyjność mechanizmu karania za wydobywanie kopalin ze złóż bez koncesji karą za przestępstwo lub wykroczenie oraz administracyjną karą pieniężną, ani w zakresie multiplikowania sankcji, ani w zakresie ich represyjności. W opinii Ministerstwa Energii opłata podwyższona za wydobycie kopaliny bez wymaganej koncesji ustalana w wysokości czterdziestokrotnej stawki opłaty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny, pomnożonej przez ilość wydobytej bez koncesji kopaliny nie jest oczywiście nieadekwatna, nieracjonalna lub niewspółmiernie dolegliwa. Stanowi ona proporcjonalną reakcję państwa na naruszenie prawa, stanowiąc adekwatny środek prawny dla przymuszenia podmiotów wydobywających kopaliny do uzyskania koncesji. Sekretarz Stanu zwrócił także uwagę, że nielegalne wydobycie kopaliny jest zasadniczo prowadzone ze szkodą dla środowiska. Dochodzi bowiem do swobodnego eksploatowania i niszczenia walorów środowiskowych.