Wystąpienie do Ministra Inwestycji i Rozwoju w sprawie skutków nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z dnia 2018-08-23.
Wystąpienie do Ministra Inwestycji i Rozwoju w sprawie skutków nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na szereg – prawdopodobnie nieprzewidzianych przez prawodawcę – skutków, jakie art. 4 ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo spółdzielcze (dalej jako: ustawa nowelizująca) wywarł w praktyce, i które – zdaniem Rzecznika – uzasadniają niezwłoczną ingerencję ustawodawcy.
Zgodnie z art. 4 ustawy nowelizującej członek spółdzielni, któremu w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy nie przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu albo prawo odrębnej własności lokalu oraz któremu nie przysługuje roszczenie o ustanowienie prawa odrębnej własności lokalu lub roszczenie o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, traci z tym dniem członkostwo w spółdzielni. W efekcie spadku liczby członków spółdzielni poniżej ustawowego minimum na skutek działania art. 4 ustawy nowelizującej, spółdzielnie te muszą zostać postawione w stan likwidacji. Z kolei likwidacja omawianych spółdzielni spowoduje zasadnicze problemy z bieżącym administrowaniem nieruchomościami, a z uwagi na położenie budynków zazwyczaj z dala od większych miast, ze znalezieniem profesjonalnego zarządcy nieruchomości. Powstaje zatem pytanie, czy, i w jaki sposób, resort inwestycji i rozwoju, któremu służą określone uprawnienia kontrolne względem spółdzielni mieszkaniowych, zamierza monitorować i egzekwować realizację obowiązku likwidacji omawianego typu spółdzielni.
Rzecznik wskazał, że rozwiązanie przyjęte w art. 4 ustawy nowelizującej jest krytykowane także przez dotychczasowych członków tzw. oczekujących oraz przez osoby, które są aktywne i zaangażowane w bieżące sprawy spółdzielcze, pomimo tego, że swoje prawo do lokalu darowały np. dorastającym dzieciom. Osoby te nie mogą zrozumieć powodów, dla których obecnie odebrano im członkostwo w spółdzielniach mieszkaniowych, z którymi były i są związane nierzadko przez całe dorosłe życie.
Przytoczone powyżej okoliczności wskazują, w ocenie Rzecznika, na pilną potrzebę rozważenia zmiany treści art. 4 ustawy nowelizującej, ponieważ wywołuje on daleko idące, niekorzystne skutki dla obywateli, których, na co wskazuje przebieg procesu legislacyjnego, ustawodawca raczej nie przewidział. Ocena funkcjonowania tego akurat uregulowania nie wymaga uzyskania „odpowiedniej perspektywy czasowej”, ponieważ owe negatywne skutki stały się zauważalne już z momentem wejścia w życie tej ustawy, kiedy to doszło do utraty członkostwa z mocy art. 4.
Nie bez znaczenia jest ponadto fakt, że w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, stanowiącym podstawę uchwalonego później tekstu, kwestie dotychczasowego członkostwa były uregulowane odmiennie, ponieważ Ministerstwo dostrzegało potrzebę respektowania konstytucyjnej zasady ochrony praw nabytych. W opinii Rzecznika ostatecznie przyjęte w art. 4 ustawy nowelizującej rozwiązanie pozostaje w sprzeczności nie tylko ze wspomnianą zasadą ochrony praw nabytych, ale również wzbudzi zasadnicze wątpliwości co do zgodności z zagwarantowaną w art. 58 Konstytucji wolnością zrzeszania się. Wskazane zastrzeżenia natury konstytucyjnej także przemawiają za potrzebą pilnego podjęcia analizy w zakresie zasadności zmiany treści kwestionowanego przepisu.
Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o poinformowanie o zajętym w tej sprawie stanowisku.