Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zapewnienia osobie zatrzymanej kontaktu z obrońcą od samego początku zatrzymania.

W wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie przedstawił problem dotyczący możliwości zagwarantowania osobom zatrzymanym przez Policję lub inne służby kontaktu z obrońcą od samego początku zatrzymania.

Do tortur dochodzi bowiem najczęściej bezpośrednio po zatrzymaniu. Stosuje się je wobec osób najsłabszych, nie mających odpowiednich środków finansowych na zapewnienie sobie pomocy prawnej z wyboru. Rzecznik zauważył, że obecność obrońcy od pierwszych chwil zatrzymania umożliwiłaby należyte poinformowanie zatrzymanego o przysługujących mu prawach, ich praktyczną realizację i fachową interwencję tam, gdzie prawa te są naruszane. Taki kontakt ułatwiłby też dostęp do mechanizmów skargowych oraz sprzyjał poczuciu bezpieczeństwa i pozytywnie wpływał na kondycję psychiczną osoby pozbawionej wolności.

Ponieważ dostęp zatrzymanego do obrońcy od początku zatrzymania uważany jest za podstawową gwarancję prewencji tortur, na co wskazują międzynarodowe standardy, instytucje monitorujące i środowiska eksperckie, Rzecznik widzi pilną potrzebę wprowadzenia opisanego wyżej rozwiązania w polskim systemie prawnym. Aby system ten był skuteczny musi objąć swoim zasięgiem wszystkie osoby zatrzymane, w tym także niezamożne. Niewątpliwie rozwiązanie takie będzie służyć zarówno obywatelom, funkcjonariuszom służb dokonujących zatrzymania, jak i całemu wymiarowi sprawiedliwości.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o podjęcie inicjatywy legislacyjnej w przedstawionej kwestii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 25 października 2021 r. poinformował, iż w oparciu o dokonaną analizę przepisów dotyczących instytucji zatrzymania Minister Sprawiedliwości nie dostrzega aktualnie konieczności zmian legislacyjnych w tym zakresie. Obowiązujące przepisy Kodeksu postępowania karnego w sposób wystarczający regulują skutki i sposób procedowania w przypadku zastosowania instytucji określonej w przepisie art. 245 § 1 k.p.k., a także we właściwy sposób gwarantują prawa osób zatrzymanych. Przywołane przez Rzecznika drastyczne sytuacje miały miejsce wówczas, gdy funkcjonariusze Policji łamali te przepisy – nie zaś gdy się do nich stosowali. Oznacza to, że przyczyną tych sytuacji nie jest deficyt normatywny. Co bowiem oczywiste sam fakt, że przepisy są naruszane, nie może prowadzić automatycznie do wniosku, że należy je zmienić. W tym zakresie właściwe wydają się wszelkie działania prowadzące do wyeliminowania zachowań związanych z naruszaniem prawa, a zachowania opisywane w piśmie RPO zasługują na adekwatną represję karną. Podkreślenia także wymaga, że wskazane przypadki naruszeń prawa stały się przedmiotem postępowań karnych.